عیسی کلانتری
در لایحه پیشنهادی برنامه ششم، به جداسازی بخش بازرگانی از وزارت خانه های صنعت و معدن، و جهاد کشاورزی و پیوستن آن به وزارت اقتصاد، و ادغام دو وزارت نفت و نیرو و تشکیل وزارت انرژی اشاره شده. در این مورد یک بحث مهم این است که اصولا، اصلاح تشکیلات دولت جایگاهی در برنامه های توسعه ای ندارد. اصلاح تشکیلات دولت باید در قالب لوایحی به مجلس ارائه شود و بعد از چکش خوردن و نظر خواهی از صاحب نظران با فوریت یا بی فوریت در مجلس بررسی شود. به نظر من اصلاح ساختار تشکیلاتی دولت از طریق برنامه اشتباه است. دولت وقت دارد تا سال آینده، تشکیلات مورد نیازش را باتوجه به دیدگاه های کارشناسی به مجلس بدهد و آن را با نظر مجلس اصلاح کند.
من کاملا موافق جداسازی بخش بازرگانی از دو وزارت خانه ها جهاد کشاورزی و صنعت و معدن هستم به این دلیل که الان، سر مصرف کنندگان در ایران بی کلاه مانده. وزارت خانه هایی که خودشان محصولات را تولید می کنند، قیمت گذاری هم می کنند و در حوزه بازرگانی واردات انجام می دهند و این اصلا درست نیست.
در سال های گذشته برای تسهیل روند امور در بخش بازرگانی، وزارت بازرگانی را منحل کردند و در دو وزارت خانه دیگر ادغام شد. امروز می بینیم که به دلیل همان الحاق و ادغام، سر مصرف کنندگان بی کلاه مانده و همه چیز به حالت انحصاری درآمده. همان کسی که تولید می کند، مجوز واردات می دهد. بخش بزرگی از تولیدات، چه در بخش صنعت و چه در بخش کشاورزی، دولتی است. البته در بخش کشاورزی بخش اعظم تولیدات غیر دولتی است؟ با این حال وزارت صنایع متولی و قیم بخش عمده ای از تولیدات کشور است. این درحالی است که نمی توان هم تولید کننده بود، هم کنترل کننده بازار و هم مجوز دهنده واردات چون این ترکیب حقوق مصرف کننده را ضایع می کند. با توجه به این مسئله من با تفکیک بخش بازرگانی موافقم اما جای آن در برنامه توسعه نیست. همانطور که جای انحلال وزارت نفت یا ایجاد وزارت منابع طبیعی و محیط زیست در برنامه نیست. از نظر اصولی این پیشنهاد خوبی است اما جای آن در یک برنامه پنج ساله توسعه ای نیست. بالاخره بعد از گذشت پنج سال این پیشنهاد را باید تبدیل به قانون کنند پس بهتر است به جای طرح آن در برنامه، آن را در قالب لوایح مستقل به مجلس بدهند. مجلس هم تا پایان سال آن را بررسی می کند و در دولت بعدی مصوبه اصلاح ساختار تشکیلاتی دولت قابلیت اجرا خواهد داشت.
الان این سوال مطرح است که آیا وزارت اقتصاد، وزارت خانه مناسبی برای الحاق بخش بازرگانی هست یا خیر؟ اگر قرار باشد وزارت خانه جدیدی برای بخش بازرگانی تشکیل ندهند، به نظر من بهترین گزینه برای الحاق همان وزارت اقتصاد و دارایی است. اما اگر قرار است که بازرگانی کشور اهمیت پیدا کند، بهتر است یک وزارت خانه مجزا برای آن تشکیل بدهند. به هر صورت، الحاق این بخش به وزارت اقتصاد، بهتر از شرایط فعلی آن است که تولید کننده خودش در مورد واردات کالا و قیمت ها تصمیم می گیرد. در این شرایط رقابت از بین رفته است.
در هر صورت تشکیل هر وزارت خانه و اصلاح ساختار تشکیلاتی دولت نیازمند بررسی است. برنامه ششم یک مسئله فورس ماژور برای دولت بود که باید تا پایان آذر یا اواسط دی ماه آن را به مجلس ارائه می کرد. طرح مسئله زمان بری مثل اصلاح ساختار تشکیلاتی در برنامه توسعه به این دلیل هم جای تامل است. به هر حال باید بررسی کرد و بهترین جایگاه را برای بخش های مختلف اقتصاد، با توجه به فعل و انفعالات اقتصادی جهانی و مسائل اقتصادی کشور در نظر گرفت.
بخش کشاورزی باید در برنامه ششم چطور دیده شود؟ دسترسی به هر اهدافی در بخش کشاورزی با توجه به محدودیت منابع در این حوزه بسیار سخت است. این اشتباه است که برخی دوستان فکر می کنند اداره بخش کشاورزی یا تحول آن آسان است. ما زمانی 20 میلیون نفر جمعیت داشتیم و با اینکه کشور خشکی هستیم، با محدودیت منابع آب مواجه نبودیم. الان جمعیت ایران 80 میلیون نفر است و آب کم داریم. با توجه به این شرایط، بهترین راه برای ارتقای کشاورزی، استفاده از تکنولوژی های پیشرفته داخلی و خارجی در کشاورزی تا مرحله نهادینه شدن این تکنولوژی هاست. تولیدات کشاورزی در ایران هرگز نمی تواند جایگاهی مثل نفت داشته باشد چون ما محدودیت های بسیاری در این حوزه داریم که مهم ترین آن، کمبود آب است. بخش معدن با توجه به لغو تحریم ها که هفته آینده انجام خواهد شد، ظرفیت فراوانی بویژه از نظر صادراتی دارد. این ظرفیت ها در حوزه محصولات فرآوری شده معدنی بالاست.
دیگر حوزه مرتبط به کشاورزی در برنامه توسعه، صنایع تبدیلی است که باید با محوریت صادرات بیشتر، مورد توجه قرار بگیرد. برنامه های توسعه ای باید برای توسعه صنایع تبدیلی با بهترین کیفیت امتیازاتی در نظر بگیرند. توسعه ظرفیت های صادراتی این بخش بدون در نظر گرفتن استانداردهای مصرف خارج از کشور، نتیجه بخش نیست. در دیگر کشورها برای مواد غذایی استانداردهای بالایی پیش بینی شده که صنایع تبدیلی ایران مقدورات اعمال آن استانداردها را ندارند. ما در این خصوص در مصرف داخلی به اندازه کافی پیشرفته هستیم اما برای تامین استانداردهای خارجی باید بیشتر تلاش کنیم.
در لایحه پیشنهادی برنامه ششم، به جداسازی بخش بازرگانی از وزارت خانه های صنعت و معدن، و جهاد کشاورزی و پیوستن آن به وزارت اقتصاد، و ادغام دو وزارت نفت و نیرو و تشکیل وزارت انرژی اشاره شده. در این مورد یک بحث مهم این است که اصولا، اصلاح تشکیلات دولت جایگاهی در برنامه های توسعه ای ندارد. اصلاح تشکیلات دولت باید در قالب لوایحی به مجلس ارائه شود و بعد از چکش خوردن و نظر خواهی از صاحب نظران با فوریت یا بی فوریت در مجلس بررسی شود. به نظر من اصلاح ساختار تشکیلاتی دولت از طریق برنامه اشتباه است. دولت وقت دارد تا سال آینده، تشکیلات مورد نیازش را باتوجه به دیدگاه های کارشناسی به مجلس بدهد و آن را با نظر مجلس اصلاح کند.
من کاملا موافق جداسازی بخش بازرگانی از دو وزارت خانه ها جهاد کشاورزی و صنعت و معدن هستم به این دلیل که الان، سر مصرف کنندگان در ایران بی کلاه مانده. وزارت خانه هایی که خودشان محصولات را تولید می کنند، قیمت گذاری هم می کنند و در حوزه بازرگانی واردات انجام می دهند و این اصلا درست نیست.
در سال های گذشته برای تسهیل روند امور در بخش بازرگانی، وزارت بازرگانی را منحل کردند و در دو وزارت خانه دیگر ادغام شد. امروز می بینیم که به دلیل همان الحاق و ادغام، سر مصرف کنندگان بی کلاه مانده و همه چیز به حالت انحصاری درآمده. همان کسی که تولید می کند، مجوز واردات می دهد. بخش بزرگی از تولیدات، چه در بخش صنعت و چه در بخش کشاورزی، دولتی است. البته در بخش کشاورزی بخش اعظم تولیدات غیر دولتی است؟ با این حال وزارت صنایع متولی و قیم بخش عمده ای از تولیدات کشور است. این درحالی است که نمی توان هم تولید کننده بود، هم کنترل کننده بازار و هم مجوز دهنده واردات چون این ترکیب حقوق مصرف کننده را ضایع می کند. با توجه به این مسئله من با تفکیک بخش بازرگانی موافقم اما جای آن در برنامه توسعه نیست. همانطور که جای انحلال وزارت نفت یا ایجاد وزارت منابع طبیعی و محیط زیست در برنامه نیست. از نظر اصولی این پیشنهاد خوبی است اما جای آن در یک برنامه پنج ساله توسعه ای نیست. بالاخره بعد از گذشت پنج سال این پیشنهاد را باید تبدیل به قانون کنند پس بهتر است به جای طرح آن در برنامه، آن را در قالب لوایح مستقل به مجلس بدهند. مجلس هم تا پایان سال آن را بررسی می کند و در دولت بعدی مصوبه اصلاح ساختار تشکیلاتی دولت قابلیت اجرا خواهد داشت.
الان این سوال مطرح است که آیا وزارت اقتصاد، وزارت خانه مناسبی برای الحاق بخش بازرگانی هست یا خیر؟ اگر قرار باشد وزارت خانه جدیدی برای بخش بازرگانی تشکیل ندهند، به نظر من بهترین گزینه برای الحاق همان وزارت اقتصاد و دارایی است. اما اگر قرار است که بازرگانی کشور اهمیت پیدا کند، بهتر است یک وزارت خانه مجزا برای آن تشکیل بدهند. به هر صورت، الحاق این بخش به وزارت اقتصاد، بهتر از شرایط فعلی آن است که تولید کننده خودش در مورد واردات کالا و قیمت ها تصمیم می گیرد. در این شرایط رقابت از بین رفته است.
در هر صورت تشکیل هر وزارت خانه و اصلاح ساختار تشکیلاتی دولت نیازمند بررسی است. برنامه ششم یک مسئله فورس ماژور برای دولت بود که باید تا پایان آذر یا اواسط دی ماه آن را به مجلس ارائه می کرد. طرح مسئله زمان بری مثل اصلاح ساختار تشکیلاتی در برنامه توسعه به این دلیل هم جای تامل است. به هر حال باید بررسی کرد و بهترین جایگاه را برای بخش های مختلف اقتصاد، با توجه به فعل و انفعالات اقتصادی جهانی و مسائل اقتصادی کشور در نظر گرفت.
بخش کشاورزی باید در برنامه ششم چطور دیده شود؟ دسترسی به هر اهدافی در بخش کشاورزی با توجه به محدودیت منابع در این حوزه بسیار سخت است. این اشتباه است که برخی دوستان فکر می کنند اداره بخش کشاورزی یا تحول آن آسان است. ما زمانی 20 میلیون نفر جمعیت داشتیم و با اینکه کشور خشکی هستیم، با محدودیت منابع آب مواجه نبودیم. الان جمعیت ایران 80 میلیون نفر است و آب کم داریم. با توجه به این شرایط، بهترین راه برای ارتقای کشاورزی، استفاده از تکنولوژی های پیشرفته داخلی و خارجی در کشاورزی تا مرحله نهادینه شدن این تکنولوژی هاست. تولیدات کشاورزی در ایران هرگز نمی تواند جایگاهی مثل نفت داشته باشد چون ما محدودیت های بسیاری در این حوزه داریم که مهم ترین آن، کمبود آب است. بخش معدن با توجه به لغو تحریم ها که هفته آینده انجام خواهد شد، ظرفیت فراوانی بویژه از نظر صادراتی دارد. این ظرفیت ها در حوزه محصولات فرآوری شده معدنی بالاست.
دیگر حوزه مرتبط به کشاورزی در برنامه توسعه، صنایع تبدیلی است که باید با محوریت صادرات بیشتر، مورد توجه قرار بگیرد. برنامه های توسعه ای باید برای توسعه صنایع تبدیلی با بهترین کیفیت امتیازاتی در نظر بگیرند. توسعه ظرفیت های صادراتی این بخش بدون در نظر گرفتن استانداردهای مصرف خارج از کشور، نتیجه بخش نیست. در دیگر کشورها برای مواد غذایی استانداردهای بالایی پیش بینی شده که صنایع تبدیلی ایران مقدورات اعمال آن استانداردها را ندارند. ما در این خصوص در مصرف داخلی به اندازه کافی پیشرفته هستیم اما برای تامین استانداردهای خارجی باید بیشتر تلاش کنیم.
نظر شما