حسین شیرزاد، تحلیل گر و دکترای توسعه کشاورزی

پویایی سیاست بین المللی به طور فزاینده ای تجارت جهانی را شکل می دهد تا مدیریت فعالانه روابط دیپلماتیک و تجاری را برای کشورها به ضرورتی انکار ناپذیر مبدل سازد. ترامپ چه در طول مبارزات انتخاباتی و چه پس از بازگشت به قدرت، در مورد استفاده از تعرفه ها به عنوان ابزاری برای سیاست اقتصادی و خارجی صحبت کرده است. هدف اقتصادی سیاست تعرفه ای ترامپ رسیدگی به کسری تجاری ایالات متحده است. یعنی کاهش شکاف بین ارزش کالاهایی که ایالات متحده وارد می کند و ارزش کالاهایی که به کشورهای دیگر صادر می کند. علاوه بر این، ترامپ گفته است که امیدوار است اعمال تعرفه‌ها، آمریکایی‌ها را تشویق به خرید بیشتر کالاهای ساخت آمریکا کند و شرکت‌ها را تشویق کند که بیشتر تولیدات خود را در ایالات متحده مستقر کنند. در زمینه سیاست خارجی، ترامپ تهدید کرده است که از تعرفه ها برای اعمال نفوذ بین المللی استفاده خواهد کرد. ترامپ به سادگی آنچه را که وعده داده بود انجام می دهد. استفاده از قدرت اقتصادی ایالات متحده برای گرفتن امتیاز و سیاست های تجاری پیامدهای عمیقی برای بخش کشاورزی و مواد غذایی جهان دارد و بر همه چیز از زنجیره تامین گرفته تا روابط بین المللی تأثیر می گذارد. در این رابطه  تعرفه ها می تواند پویایی تجارت را نه تنها بین ایالات متحده و اتحادیه اروپا بلکه در سطح جهانی تغییر دهد و جریان تجاری با سایر کشورها را متزلزل کند. تعرفه ها نه تنها روابط تجاری بین شرکای بین المللی و ایالات متحده را تهدید می کند، بلکه کانادا، مکزیک و برزیل نیز با تعرفه های تحمیلی ایالات متحده روبرو هستند و احتمالاً تلافی خواهند کرد. این امر می تواند منجر به شبکه پیچیده ای از تعاملات منطقه ای و بخشی شود که به طور قابل توجهی پویایی تجارت جهانی را تغییر می دهد. مکزیک بزرگترین واردکننده ذرت ایالات متحده است که سالانه بیش از ۳۰ درصد از ذرت ایالات متحده را خریداری می کند، در حالی که چین بزرگترین خریدار دانه سویا ایالات متحده است که به طور متوسط ۵۳ درصد از صادرات ایالات متحده را در پنج فصل گذشته به خود اختصاص داده است. در همین حال، کانادا بر تولید و تجارت جهانی کلزا تسلط دارد. پیش‌بینی می‌شود که این کشور ۴۳ درصد از صادرات جهانی در فصل ۲۰۲۴/۲۵، به همراه ۵۳ درصد روغن کلزا و ۶۰ درصد تجارت کنجاله کلزا (USDA) را به خود اختصاص دهد. ایالات متحده ۹۶ درصد از روغن کلزا و ۶۶ درصد از کنجاله کلزا را وارد می کند. بیشتر از همه تعرفه های ایالات متحده سیستم جهانی غذا را با تأثیر بالقوه بر غلات، گوشت و صنایع نوشیدنی تهدید می کند. زمانی که در ۲ آوریل، ۲۰۲۵ رئیس جمهور دونالد ترامپ، تعرفه های تهاجمی را برای تقریباً همه شرکای تجاری ایالات متحده، از جمله وضع مالیات پایه ۱۰ درصدی بر واردات از همه کشورها، اعلام کرد. مشخص شد که اقدامات جدید بیش از ۱۸۰ کشور را تحت تأثیر قرار می دهد، این یکی از تهاجمی ترین تغییرات سیاست تجاری در دهه های اخیر است. قابل توجه ترین افزایش تعرفه ها شامل ۲۰ درصد مالیات بر کالاهای اتحادیه اروپا، ۴۶ درصد برای ویتنام، ۳۲ درصد برای تایوان و افزایش واردات چین به ۵۴ درصد است. این تعرفه‌ها که قرار است در ۹ آوریل اعمال شوند، موانع تجاری ایالات متحده را به سطوحی افزایش خواهند داد که از دهه ۱۹۳۰ مشاهده نشده است. البته چین با اعمال تعرفه ۳۴ درصدی به تلافی همه کالاهای وارداتی آمریکا که از ۱۰ آوریل آغاز می شود، پاسخ داده است. این کشور با خرید بیش از ۲۰ درصد از کل تولید، بزرگترین خریدار سویا در ایالات متحده است. دومین خریدار بزرگ اروپا است و آنها نیز در حال آماده شدن برای اعلام اقدامات متقابل هستند. ترامپ با هدف احیای تولید ایالات متحده، تحریک اقتصاد داخلی، و جبران مالیات بر درآمد مالیات دهندگان از طریق افزایش درآمد تعرفه، همچنان اصرار می ورزد که تازه این اعلان شروع برنامه ای دراز مدت است. اعلامیه تعرفه ها  باعث ایجاد عدم اطمینان گسترده در بازار شده است. تعرفه ها تورم زا هستند و می توانند رشد اقتصاد جهانی را کاهش دهند. لذا نگرانی در مورد یک رکود بالقوه - که اکنون با احتمال ۶۰ درصد تخمین زده می شود - همراه با افزایش تورم و تهدید یک جنگ تجاری جهانی، بازارها را دچار رکود کرده است و تریلیون ها دلار از برخی از بزرگترین شرکت های جهان دریغ می شود. اما در نهایت، مصرف کنندگان باید هزینه ها را متحمل شوند. به‌علاوه، به‌عنوان بخشی از استراتژی گسترده‌تر، تامین مالی مجدد با نرخ‌های پایین‌تر است، بدهی ملی ایالات متحده به میزان کمی بیش از ۳۶ تریلیون دلار سررسید می‌شود. ژاپن نیز ریسک را فاکتور می‌کند، و در سال جاری با ۱۶.۷ درصد از کل فروش صادراتی، با ۱۰۸ میلیون بوشل که هنوز در انتظار ارسال است، دومین خریدار بزرگ ذرت ایالات متحده در رتبه دوم قرار گرفت که نشان‌دهنده ریسک اساسی موجود است. با توجه به اینکه چین به تازگی تعرفه تلافی جویانه ۳۴ درصدی بر کالاهای آمریکایی را اعلام کرده است، دانه سویا اکنون مستقیماً در تیررس قرار گرفته است و اگر اتحادیه اروپا از این روش پیروی کند، عواقب آن برای کشاورزی آمریکا به سرعت می تواند تشدید شود. صرف نظر از تعرفه ها، اگر رکود جهانی اتفاق بیفتد و کالاها عملکرد تجاری ضعیفی داشته باشند، تقاضا تضعیف میشود. اعمال تعرفه های ۲۵ درصدی ایالات متحده بر صادرات اتحادیه اروپا به طور قابل توجهی جریان تجارت مواد غذایی و کشاورزی را مختل می کند و با توجه به اینکه اتحادیه اروپا مازاد تجاری قابل توجهی با ایالات متحده دارد، این تعرفه ها می تواند بر بخش های مختلف مواد غذایی و کشاورزی، به ویژه ماشین آلات کشاورزی و غذاهای مصرفی فرآوری شده تأثیر بگذارد. البته اتحادیه اروپا تا حد زیادی در محصولات کشاورزی خودکفا است و مازاد نسبتا کمی را در سطح جهان صادر می کند اما بخش قابل توجهی از صادرات اش برای ایالات متحده است. از سوی دیگر، اتحادیه اروپا به شدت به واردات سویا و محصولات سویا وابسته است که عمدتاً از ایالات متحده و برزیل تامین می شود. اتحادیه اروپا مازاد تجاری قابل توجهی با ایالات متحده در زمینه مواد غذایی و کشاورزی دارد، صادرات ۳۸ میلیارد یورویی محصولات در سال ۲۰۲۴، در مقایسه با واردات ۱۴ میلیارد یورویی از ایالات متحده، نشان از اهمیت این مناسبات تجاری دارد. این مازاد ناشی از صادرات محصولات با ارزش بالای اتحادیه مانند اسانس، شراب، روغن زیتون و لبنیات، در مقابل صادرات کالاهای با ارزش پایین تر ایالات متحده میباشد. "از دیدگاه اتحادیه اروپا، ایالات متحده یک شریک تجاری بزرگ است که عمدتا به‌عنوان یک بازار صادراتی مهم به جای تامین‌کننده عمل می‌کند. از دیدگاه ایالات متحده، اتحادیه اروپا به‌عنوان تامین‌کننده مهم‌تر از مقصد صادراتی است. بازار ایالات متحده برای شرکت‌های غذایی و کشاورزی اتحادیه اروپا مهم‌تر از بازار اتحادیه اروپا برای شرکت‌های آمریکایی است. " تأثیر تعرفه ها بر مواد غذایی و کشاورزی اتحادیه اروپا اهمیت زیادی دارد. چون بخش هایی که بیشتر در برابر تعرفه های ایالات متحده آسیب پذیر هستند، بخش هایی هستند که سهم قابل توجهی از بازار ایالات متحده و کشش قیمتی بالا در تقاضا دارند. ارزیابی ها نشان میدهد  که بخش ماشین‌آلات کشاورزی به دلیل صنعت قوی ماشین‌آلات ایالات متحده، بیشترین ضربه را ببیند. محصولات غذایی مصرفی فرآوری شده از جمله نوشیدنی ها، ماکارونی و لبنیات ممکن است تاثیر متوسطی داشته باشند. تغییر در تأثیر به کشش قیمتی تقاضا در این بخش ها بستگی دارد و بخش هایی مانند پروتئین حیوانی، کودها و شکر، که ایالات متحده در آن بازار اصلی نیست، احتمالاً کمترین تأثیر را خواهند دید. محصولات با کشش قیمت پایین می توانند هزینه های تعرفه را از طریق قیمت های بالاتر جذب کنند. اتحادیه اروپا تهدید کرده است که در پاسخ به تعرفه های بیشتر آمریکا بر کالاهای اروپایی، بر محصولات کشاورزی آمریکا تعرفه وضع خواهد کرد. اگر دولت ترامپ به جنگ تعرفه‌ها ادامه دهد و مناطقی را هدف قرار دهد که اقتصاد ایالات متحده در آن آسیب‌پذیرتر است، انتظار می‌رود بروکسل بر واردات سویای آمریکایی تعرفه وضع کنداز یاد نبریم  که ایالات متحده تامین کننده اصلی دانه سویا به اروپا است، به ویژه در آلمان، که بازار بسیار مهمی را در اختیار دارد. در صورت اعمال تعرفه بر دانه سویا، افزایش هزینه های تولید گوشت اجتناب ناپذیر خواهد بود. محصولاتی مانند گوشت خوک، گاو و مرغداران اولین کسانی هستند که تاثیر هزینه های بالاتر را احساس می کنند و سپس به قیمت محصولات گوشتی منتقل می شوند. در آمریکای شمالی، بیش از ۶۰ درصد صادرات کشاورزی و محصولات کشاورزی کانادا به ایالات متحده می رود - و ارزش این صادرات از سال ۲۰۰۰ چهار برابر شده است. کانادا به عنوان بزرگترین شریک تجاری ایالات متحده، بیشترین آسیب را از یک جنگ تجاری طولانی مدت متحمل می شود. اگرچه قیمت همه کالاهای مصرفی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت، اما صنعت سوپر مارکت و خواربار فروشی به یک میدان نبرد خاص تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۳، کانادا بیش از ۴۰ میلیارد دلار محصولات کشاورزی به ایالات متحده صادر کرد که حدود ۶۰ درصد از کل صادرات محصولات کشاورزی را تشکیل می داد. این صادرات طیف متنوعی از کالاها از جمله غلات مانند گندم، کلزا و جو را در بر می گیرد. تجارت محصولات تازه به طور منحصر به فردی پیچیده است که توسط عوامل فصلی و منطقه ای شکل می گیرد که عملکرد خوب بازار را برای در دسترس بودن در طول سال ضروری می کند. دام هایی مانند گوشت گاو و خوک؛ غذاهای دریایی مانند خرچنگ  و محصولات تازه مانند سبزیجات و انواع توت ها در گلخانه. محصولات نمادین کانادایی مانند شربت افرا و انواع مشروبات، همراه با غذاهای فرآوری شده و حبوبات، بر نقش حیاتی کانادا در تامین کالاهای کشاورزی با کیفیت بالا برای بزرگترین شریک تجاری خود تاکید بیشتری می کند. تعرفه ۲۵ درصدی بر این کالاها فاجعه بار خواهد بود و حاشیه های ناچیز تولید و تجارت مواد غذایی را از بین می برد. به یاد داشته باشیم که صنعت غذا تجارتی با حاشیه سود محدود است و حتی تعرفه ۵ درصدی می تواند زنجیره تامین را مختل کند، واردکنندگان را دلسرد کند و دهه ها یکپارچگی اقتصادی بین دو کشور را به هم بزند. برای تولیدکنندگان کانادایی، مخاطرات زنجیره ارزش به ویژه زیاد است. تأثیر تعرفه ها بر ملزومات  صنایع غذایی هم قابل توجه است. تعرفه ۲۵ درصدی ترامپ بر واردات فولاد و آلومینیوم هزینه مواد ضروری مورد استفاده تولیدکنندگان مواد غذایی به ویژه برای بسته بندی قوطی ها را افزایش می دهد. افزایش تعرفه های آلومینیوم باعث شده است که شرکت هایی مانند کوکاکولا به دنبال تغییر از قوطی های آلومینیومی به بطری های پلاستیکی باشند تا هزینه های ورودی بالاتر را جبران کنند. علاوه بر این، صنایع غذایی ایالات متحده به دلیل تعرفه‌های واردات محصولات کشاورزی با اختلالاتی بالقوه مواجه است، زیرا کالاهایی مانند جو، شکر، گوشت و پنیر با چالش‌های مهمی مواجه خواهند شد. صادرات لبنیات ایالات متحده به مکزیک نیز می تواند تحت تأثیر قرار گیرد، زیرا تعرفه های تلافی جویانه بازار پنیر را تهدید می کند.  چین اولین کشور بزرگی است که در واکنش به جنگ تجاری جهانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا این هفته به راه انداخت، با تعرفه های متقابل به ایالات متحده حمله کرد. وزارت دارایی چین در ۴ آوریل اعلام کرد که پکن علاوه بر تعرفه های موجود، ۳۴ درصد تعرفه بر تمامی کالاهای وارداتی آمریکا وضع خواهد کرد. اقدامات جدید در ۱۰ آوریل، یک روز پس از برنامه ریزی برای آغاز "تعرفه های تلافی جویانه" ترامپ بر چین و دیگر شرکای تجاری ایالات متحده، اجرایی خواهد شد. طبق گزارش وزارت کشاورزی آمریکا، چین در سال گذشته نزدیک به ۱۳ میلیارد دلار دانه سویا، همراه با بیش از یک میلیارد دلار پنبه، سورگوم، گوشت گاو، گوشت خوک و غذاهای دریایی وارد کرده است. پس از آنکه چین در روز جمعه اعلام کرد تعرفه تلافی جویانه ۳۴ درصدی بر واردات از ایالات متحده وضع کرده است، صنعت کشاورزی آمریکا در حال آماده شدن برای زیان ده ها میلیارد دلاری است. اقدام چین در برابر عوارض جهانی اعلام شده توسط دولت ترامپ در این هفته به کشاورزان آمریکایی ضربه سختی خواهد زد. به گفته وزارت کشاورزی ایالات متحده، چین که ۱۴ درصد از کل صادرات محصولات کشاورزی ایالات متحده را مصرف می کند، در سال گذشته بیش از ۲۷ میلیارد دلار از این محصولات و محصولات مرتبط را به خود اختصاص داده است. چین سومین واردکننده بزرگ کالاهای کشاورزی آمریکایی پس از مکزیک و کانادا است. در طول اولین دولت ترامپ، جنگ تجاری دو ساله بین ایالات متحده و چین باعث کاهش صادرات محصولات کشاورزی ایالات متحده به چین به میزان ۲۵.۷ میلیارد دلار شد. این بار می تواند حتی بدتر باشد. انجمن سویای آمریکا در بیانیه ای اشاره کرد که سویا از هفته آینده با تعرفه ۶۰ درصدی در چین مواجه خواهد شد که دو برابر آن چیزی است که در جنگ تجاری ۲۰۱۸ وضع شده بود. این انجمن تخمین می زند که کشاورزان آمریکایی سویا سالانه ۵.۹ میلیارد دلار ضرر خواهند کرد. در این بیانیه آمده است که کشاورزان سویا برزیل که در طول جنگ تجاری ۲۰۱۸ دسترسی بیشتری به چین پیدا کردند، ذینفع خواهند بود. پس از اعلان ترامپ، قیمت تقریبا تمام محصولات کشاورزی آمریکا در بازار آتی روز جمعه کاهش یافت. قراردادهای کوتاه مدت برای اکثر محصولات سویا و گاو بیش از ۲.۵ درصد کاهش یافت و قراردادهای جو دوسر و گوشت خوک بدون چربی حتی بیشتر کاهش یافت. سهام شرکت‌های بزرگ سهامی عام در بخش‌های کشاورزی نیز تقریباً همگی در بازار سرمایه کاهش یافت. آرچر دنیلز میدلند تقریباً ۹ درصد و تایسون فودز تقریباً ۶ درصد سقوط کردند. سهام پتاس و موزاییک Intrepid، تولیدکنندگان مواد شیمیایی کشاورزی، حدود ۱۰ درصد کاهش یافت. تعرفه های تلافی جویانه چین که قرار است از روز پنجشنبه اجرایی شود، می تواند تنها آغاز دردسر این صنعت باشد. کشاورزان آمریکایی در حال حاضر با حاشیه های اندک کار می کنند و امکان اعمال تعرفه های تلافی جویانه دیگر از سوی اتحادیه اروپا و سایر شرکای تجاری بزرگ، یافتن جایگزین هایی برای بازار چین را به چالش می کشد. تعرفه های وارداتی ایالات متحده می تواند قیمت های خرده فروشی میوه های گرمسیری و برخی میوه های فصلی را به میزان قابل توجهی افزایش دهد و در عین حال بر رقابت پذیری صنعت آجیل درختی ایالات متحده تأثیر بگذارد. اعمال تعرفه‌ها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، زنجیره‌های تامین را مختل می‌کند و در نهایت قیمت‌های مواد غذایی را افزایش می‌دهد. تعرفه ها همچنین می تواند تورم غذا را در جهان طی دو سال آینده افزایش دهد.  در حال حاضر، دلار آمریکا به عنوان یک ارز ذخیره جهانی تحت فشار وبازار سهام آمریکا در حال لرزیدن است. سنگینی عدم قطعیت تجاری، بازارهای جهانی غلات را در برابر تعرفه های ترامپ متزلزل ساخته و جنگ تعرفه‌های جاری که توسط رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ آغاز شده است، با واکنش بسیاری از کشورها با اقدامات تلافی‌جویانه، همچنان تشدید خواهد شد. آنچه به عنوان تلاشی برای حمایت از صنایع آمریکا و کاهش کسری تجاری آغاز شد، اکنون به یک نبرد اقتصادی تمام عیار تبدیل شده است که بر روابط تجاری، تولید ناخالص داخلی ملی، بازارهای سهام و قیمت های مصرف کننده در سراسر جهان تأثیر می گذارد. این یک تغییر بازی است، نه تنها برای اقتصاد ایالات متحده بلکه برای اقتصاد جهانی. بسیاری از کشورها به احتمال زیاد در رکود اقتصادی قرار خواهند گرفت. تعرفه های گسترده،  ترس از جنگ تجاری جهانی را برمی انگیزد، بازارها را متزلزل می کند و صادرات کشاورزی آمریکا - به ویژه سویا و ذرت - را در معرض خطر قرار می دهد. تعرفه ها می تواند فعالیت اقتصادی بسیاری از کشورها را به دلیل کاهش تقاضا برای کالا کاهش دهد، واکنش سایر کشورها می تواند تقاضای جهانی را کاهش دهد و اختلال در زنجیره تامین می تواند منجر به افزایش قیمت جهانی کالاهای اساسی شود.