غذا و تغذیه> همان‌گونه که امروزه کارشناسان و متخصصان علوم غذایی درباره خواص تغذیه‌ای و درمانی شیر و فرآورده‌های آن نظرات مختلفی ارائه می‌دهند، در طب سنتی نیز براساس نوع مزاج فرآورده لبنی و طبع افراد، توصیه‌های غذایی زیادی شده اما یکی از سردرگمی‌های مردم درباره توصیه‌های طب سنتی درخصوص لبنیات این است که در برخی منابع قدیمی، مصرف فرآورده‌هایی چون شیر، ماست و دوغ به‌طور کلی منع شده است.

دکتر نازلی نمازی، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و عضو انجمن تحقیقات طب سنتی ایران، ضمن اشاره به این موضوع که این قبیل توصیه‌ها صحت علمی ندارد و نباید آن را اجرا کرد، به بررسی شیر و تعدادی از فرآورده‌های لبنی همچون ماست و دوغ و کشک از دیدگاه طب سنتی می‌پردازد و به این سوال پاسخ می‌دهد که طب سنتی برای تامین کلسیم بدن، از میان فرآورده‌های لبنی مصرف کدام فرآورده را بیشتر توصیه می‌کند.

شیر چه حیوانی مناسب‌تر است؟

بهترین شیر، شیر گاو جوان، چاق و سالم است که در مراتع چریده باشد و آن شیر، طعم و بوی نامطبوع نداشته باشد. دکترنمازی ضمن اشاره به این موضوع می‌گوید: از نظر این که شیر چه حیوانی برای انسان مناسب‌تر است، باید گفت شیر حیوانی که مدت حاملگی آن نزدیک به مدت زمان بارداری انسان باشد، از نظر تغذیه مناسب‌تر است. شیر گاو که مدت بارداری آن همچون انسان 9 ماه است، برای تغذیه بخصوص اطفال مناسب‌تر بوده، در درجه بعد شیر بز و سپس شیر گوسفند مفید است. این متخصص می‌افزاید، شیر گاو برای شکل‌گیری و استحکام استخوان‌ها بهبود علائم پیش از قاعدگی، داشتن ناخن و دندان و موی سالم‌تر، کنترل دیابت نوع دو و پیشگیری از سرطان پستان و روده بزرگ بسیار مفید است و از نظر طب سنتی در افراد گرم مزاج، اشتها آور و چاق‌کننده است و سبب لینت مزاج و رفع یبوست می‌شود.

مصلح چیست؟

این پژوهشگر طب سنتی پاسخ می‌دهد: مصلح، خوراکی است که مزاج خوردنی یا آشامیدنی را اصلاح می‌کند یعنی اگر همراه با غذایی مصرف شود، ضرر آن خوراکی را رفع می‌‌کند یا به اثر بیشتر آن کمک یا قوت آن را حفظ می‌‌کند.

این متخصص در پاسخ این پرسش که شیر در چه کسانی سبب تشدید ناراحتی می‌شود، می‌گوید: بیماران با مشکلات طحال، مبتلایان التهاب کبد، مبتلایان صرع، کسانی که تپش قلب و معده ضعیف دارند و افراد دچار بیماری‌های ناشی از سوء مزاج بلغمی از جمله دردهای مفصلی، سردرد و ضعف اعصاب، نباید در مصرف شیر زیاده‌روی کنند. به توصیه دکتر نمازی، مصرف همزمان شیر با گوشت، تخم مرغ، ماهی، میوه (به صورت شیرموز) و خوراکی‌های ترش و شور زیان‌آور است، ضمن این که مصرف غذا بلافاصله پس از نوشیدن شیر و خوابیدن به دنبال آن توصیه نمی‌شود.

مصرف چه ماستی توصیه می‌شود؟

از دیدگاه طب سنتی بهترین ماست، ماستی است که از شیر تازه گاو تهیه شده باشد. به گفته دکتر نمازی، طبیعت ماست، سرد و ‌تر است و هر چه ترش‌تر و رقیق‌تر باشد، ‌سردی و تری آن زیادتر میشود. مصلح ماست، مربای زنجبیل، زنیان، نعناع، آویشن، سیر، کاکوتی، زیتون، سیاه دانه و پونه است. این پژوهشگر می‌افزاید، برای رفع سردی ماست به آن فلفل اضافه نکنید، زیرا ترکیب حاصل از آن برای بدن مضر است. چون ماست سبب افزایش رطوبت بدن می‌شود، برای افراد لاغری که تمایل به افزایــش وزن دارنــــد در کنار دیگر توصیه‌های غذایی می‌تواند مناسب باشد. همچنین برای کاهش تشنگی و تقویت نیروی جنسی گرم مزاجان گزینه مناسبی است.

دکتر نمازی ضمن اشاره به این که ماست دیر هضم است و مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان و افرادی که معده سرد دارند مناسب نیست، می‌گوید: مصرف همزمان ماست با گوشت یا ماهی برای همه بخصوص مبتلایان دردهای مفصلی مناسب نیست و می‌تواند سبب تشدید بیماری شود، ضمن این که مداومت بر مصرف همزمان گوشت یا ماهی با ماست به دلیل تولید بلغم می‌تواند احتمال ابتلا به لک و پیس را افزایش دهد. به گفته این پژوهشگر، یکی از منابع غنی کلسیم‌دار، ماست چکیده است. طبیعت ماست چکیده گرم و‌ تر است و مصلح آن مغز گردو، آویشن، عسل و نعناع خشک است. افرادی که با مصرف ماست و شیر، درد مفصلی‌شان تشدید می‌شود، می‌توانند از ماست چکیده به همراه مصلح استفاده کنند.

طب سنتی درباره کشک چه نظری دارد؟

یکی از مواد غذایی که در طب سنتی برای حفظ سلامت استخوان به آن اشاره شده، کشک است. افرادی که تحمل لاکتوز (قند شیر) را ندارند و قادر به مصرف شیر نیستند یا کسانی که درد مفصلی دارند و با مصرف ماست، دردشان تشدید می‌شود، می‌توانند برای تامین بخشی از کلسیم مورد نیاز بدن از کشک به صورت کاله جوش (ترکیب کشک، پیاز داغ، نعناع و گردو) استفاده کنند. به دلیل آن که نسبت کلسیم به فسفر کشک مناسب است، می‌تواند در پیشگیری از پوکی استخوان و جلوگیری از پیشرفت آن موثر باشد.

دوغ چطور؟

دکتر نمازی ادامه می‌دهد، در برخی مناطق ایران، دوغ را با پونه استفاده می‌کنند. پونه، نعناع، کرفس، جعفری و زیره گیاهانی هستند که می‌توانند باعث جذب بیشتر کلسیم شوند. در کتب طب سنتی آمده است این گیاهان می‌توانند سبب تقویت سلول‌های استخوان‌ساز شوند.

به توصیه این پژوهشگر طب سنتی، افراد با مزاج سرد بخصوص سرد و تر، باید لبنیات را همراه مصلح مصرف کنند و افرادی که به هر دلیل قادر به مصرف شیر و ماست نیستند، از سایر منابع کلسیم‌دار مانند کشک و ماست چکیده استفاده کنند.

منبع:سلامت نیوز