توزیع هوشمند محصولات کشاورزی و کالاهای اساسی با ورود اسماعیل قادری فر رئیس  سابق مرکز فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به وزارت جهاد کشاورزی و سازمان تعاون روستایی با واگذاری امور به فروشگاه آنلاین میوه‌ای به نام "بازرگام" شکل گرفت.

 بازرگام که به بخش خصوصی تعلق دارد قبل از همکاری با تعاون روستایی سایت شناخته شده ای نبود و شاید کمتر کسی بود که نام آن را شنیده باشد اما امروز به لطف تبلیغات خواسته یا ناخواسته ای که درباره آن در مصاحبه های مسئولین سازمان تعاون روستایی و وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته است، امروز کمتر کسی است که نام آن را نشنیده باشد.

در دولت سیزدم، عملا  مسئولیت تنظیم بازار کلیه محصولات کشاورزی و موادغذایی به وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده است و به قول مسئولان از مزرعه تا سفره بر محصولات کشاورزی نظارت و صیانت دارند. 

در وزارت جهاد کشاورزی بر اساس تقسیم وظایف صورت گرفته، سازمان تعاون روستایی متولی تنظیم بازار محصولات کشاورزی شد, قادری فر مدیر عامل سازمان تعاون روستایی که پیشینه فعالیت در مرکز فناوری های راهبری را نیز دارد برای تنظیم بازار به توزیع هوشمند روی آورد.

قادری فر در یک نشست خبری در پاسخ به اینکه بعد از اجرای طرح انتزاع چه مسئولیت‌هایی برای تنظیم بازار دارد گفت: «مسئولیت‌های تنظیم بازاری محصولات کشاورزی برعهده این سازمان است اما ما باور داریم که توزیع هوشمند می‌تواند نقش مهمی در تنظیم بازار و بازارسانی داشته باشد. به همین منظور نیز از ابتدای امر اقدام کرده‌ایم.»

توزیع هوشمند کالاهای اساسی، رانت انحصاری یا عمومی؟!

با توجه به اینکه توزیع هوشمند کالاهای اساسی به یکباره توسط یک سامانه گمنام که زمینه فعالیت تخصصی در بخش کالاهای اساسی ندارد و در گذشته تنها فروشنده اینترنتی میوه بوده است، شائبه هایی درباره رانتی و انحصاری بودن این سامانه پیش آمد.

سازمان تعاون روستایی بعد از دریافت این انتقادها اعلام کرد که درباره امکان همکاری در طرح تنظیم بازار هوشمند کالاهای اساسی اطلاع رسانی شده بود اما تنها سامانه بازرگام بود که در این باره اعلام آمادگی کرد و زیر ساخت های لازم را داشت.

مدیرعامل سازمان تعاون روستایی البته خبر از فعالیت سامانه های جدیدی برای توزیع کالاهای اساسی داده است اما با گشتی در فضای مجازی، فعالیت جدی و قابل قیاسی از آنها مشاهده نمی‌شود.

توزیع هوشند و رایگان کالاهای اساسی آن هم به قیمت مصوب درب منزل مصرف کنندگان را می توان انقلابی در توزیع و حتی روند نظارت بر قیمت این کالاها دانست.

بازرگام نیز که بخش غالب کالاهای اساسی را توزیع می کند در مقاطعی عملکرد خوبی از خود نشان داد و با توزیع هوشمند برخی از کالاهای اساسی با قیمت مصوب از تب و تاب بازار کاست اما با بیشتر شدن تقاضا و افزایش کالاهای عرضه شده، با ایرادات و اختلالات جدی مواجه شد. 

به طور قطع ایده توزیع کالاهای اساسی با ارسال رایگان درب منزل افراد، جذاب و در راستای احترام به حقوق مصرف کنندگان است که می تواند به تنظیم بازار کمک کند ولی مهم عملکرد سامانه است که باید دید، چقدر در راستای اهداف تعیین شده عمل کرده است.

چه محصولاتی و چرا در بازرگام توزیع شد؟

بازرگام، توزیع اینترنتی کالاهای اساسی با قیمت مصوب را با مرغ منجمد و تخم مرغ ترکیه ای شروع کرد که نتایج خوبی هم داشت و تا حدی منجر به کاهش قیمت مرغ هم شد. برای رفع مشکلات توزیع لبنیات به قیمت مصوب نیز بازرگام بود که اقدام به توزیع لبنیات به قیمت مصوب کرد؛ در آن مقطع صنایع لبنی در پاسخ به وزارت جهاد کشاورزی که چرا محصولات خود را به قیمت مصوب توزیع نمی‌کنند اصناف را مقصر می دانستند و اصناف به عنوان شبکه توزیع نیز می‌گفتند که این کارخانه‌های لبنی هستند که محصولات به قیمت مصوب در اختیار آنها قرار نمی‌دهند؛ بر این اساس این محصولات به صورت هوشمند و بدون واسطه عرضه شد.

روغن های نباتی نیز در مقطعی که با احتمال آزاد سازی قیمت و حدف ارز 4200 تومانی مواجه بودند تقاضا برای آنها افزایش یافت اما این محصولات نیز در سامانه هوشمند بازرگام و برخی از سامانه های اینترنتی و حتی برخی از فروشگاه های زنجیره ای عرضه شد که این اقدام نیز از تنش های بازار کاست.

شکر و برنج از دیگر محصولاتی است که در این سامانه با قیمت مصوب عرضه شد. شکر در سامانه با قیمت مصوب عرضه می شود و برنج خارجی نیز با قیمت مصوب درب منزل مردم تحویل داده می شود که توانست بازار برنج های خارجی را کنترل کند.

سیب زمینی نیز در این سامانه با قیمت مصوب و برای هر فرد حداکثر 2 کیلوگرم  عرضه شد که به نظر می رسد با استقبال مردم مواجه نشد زیرا با توجه به قیمت پایین این محصول امکان دریافت رایگان این محصول درب منزل امکان پذیر نیست.

با توجه به اینکه توزیع برنج خارجی در بازار تاثیری بر کاهش قیمت برنج ایرانی نداشت و نوع درجه یک این محصول حتی 90 هزار تومان را نیز دید بازرگام اقدام به توزیع برنج به قیمت مصوب کرد اما هنوز تاثیری بر کاهش قیمت ها نداشته است، حتی در برخی مواقع برنج های ایرانی با مشکل عدم موجودی در سامانه مواجه شده است.

اختلال در سامانه بازرگام 

سامانه بازرگام اما در روزهای اخیر با اختلال هایی مواجه است به طوری که محصولات عرضه شده این سامانه که باید ظرف 24 ساعت به مردم تحویل داده شود با تاخیرهای چند روزه و حتی هفتگی مواجه است که موجب نارضایتی مردم شده است. همچنین برخی از کالاهای این سامانه با عدم موجودی مواجه هستند.

علی شاه‌میری، قائم مقام سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران  در این ارتباط  اظهار داشت: با توجه به اینکه اندازه برخی از گوشت های قرمز موجود در این سامانه بزرگ بود و امکان استفاده از آن برای برخی از خانوار فراهم نبود با شرکت پشتیبانی امور دام وارد گفتگو شدیم تا این محصولات را در اندازه های کوچکی برای توزیع هوشمند در اختیار قرار دهد و مشکلات این سایت به زودی رفع می شود.

عدم دسترسی عمومی به سامانه هوشمند کالای اساسی

بازرگام ابتدا به صورت پایلوت در تهران و کرج فعالیت خود را  آغاز کرد و به تدریج در استان های دیگر فعالیت خود را گسترش داد.  اما باید توجه داشت که خدمات سامانه های هوشمند کالاهای اساسی در همه جای کشور در دسترس نیست به طوری که برخی از شهر ها و روستاهای کشور به خدمت دسترسی ندارند که به نوعی منجر به ایجاد تبعیض شده است.

قادری فر مدیر عامل سازمان تعاون روستایی در این ارتباط گفت: شبکه های هوشمند ممکن است نتوانند به تمام شهر ها و روستاهای کشور خدمت ارائه دهند اما  شبکه های بزرگ تعاون روستایی و روستا بازارها در سراسر کشور تمام نقاط و روستا های کشور را در بر می‌گیرد و تلاش می کنیم این محصولات به دست همه مردم برسد.

منبع:تسنیم