فاطمه پاسبان - پژوهشگر کشاورزی

در پایان ماه دسامبر سال میلادی ۲۰۱۹ مسؤولان سلامت عمومی چین به سازمان جهانی بهداشت اعلام کردند که ویروس جدید و ناشناخته‌ای باعث نوعی بیماری با علائمی شبیه به ذات‌الریه در شهر ووهان شده است.

آن‌ها فورا تشخیص دادند که این ویروس از خانواده‌ی ویروس کرونا است و به سرعت در حال تکثیر و راه‌یابی به بیرون از شهر ووهان است. در حال حاضر هنوز سرعت احتمال انتشار ویروس مشخص نیست.

در چین افراد بیمار از ابتدای ماه ژانویه سال میلادی ۲۰۲۰ این بیماری را به صورت شخص به شخص به دیگران انتقال می‌داده‌اند اما مقامات چین اعلام کرده‌اند مواردی وجود داشته که افراد آلوده به ویروس حتی قبل از این که علائم بیماری را نشان دهند ویروس را به دیگران انتقال داده‌اند. طبق تخمین‌های اولیه‌ی محققین سازمان جهانی بهداشت، هر فرد مریض به طور متوسط بین ۱٫۴ تا ۲٫۵ نفر دیگر را آلوده می‌کند. طبق تخمین تیم‌های تحقیقات دیگری هر فرد بیمار به طور میانگین ۲ تا ۳ نفر دیگر را آلوده می‌کند.

در پی بحران شیوع بیماری کرونا ویروس در نقاط مختلف جهان، شیوع کرونا ویروس در ایران رسماً در تاریخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ تأیید شد. تا روز ششم اسفند ۱۳۹۸، هشت کشور کانادا، لبنان، امارات، بحرین، کویت، افغانستان، عراق و عمان اعلام کرده‌اند که افرادی مبتلا به کرونا ویروس را شناسایی کرده‌اند که از مبدأ ایران آمده‌اند.

طبق آمار رسمی وزارت بهداشت ایران تا کنون ۱۳۹ نفر مبتلا شده و  ۱۹ نفر فوت شده­‌اند . استانهای درگیر با این ویروس هیجده استان تهران، قم، گیلان، همدان، اصفهان، یزد، خراسان رضوی، البرز، هرمزگان، فارس، خوزستان، سیستان، کهگیلویه و بویراحمد ، سمنان، اردبیل ، لرستان  و مازندران  و مرکزی بوده است .

شیوع بیماری کرونا که به دنبال خودش از دست دادن جان عده­‌ای  را به دنبال داشته است،  از ابعاد اقتصادی نیز با خساراتی همراه است. پیش‌­بینی شده است که کرونا ویروس می‌تواند برای اقتصاد جهانی ۱٫۱ میلیارد دلار درآمد از دست رفته را به همراه داشته باشد.

به طور یقین این بیماری بر فعالیتهای مختلف اقتصادی تاثیرگذار خواهد بود و بخش کشاورزی مستثنی نخواهد بود.  به نظر می­‌رسد در صورتی که مدیریتی جدی و پیشگیرانه نباشد آسیبهایی که ویروس کرونا به اقتصاد کشور و بخش کشاورزی وارد می نماید، قابل جبران در کوتاه مدت نباشد .

در خصوص بخش کشاورزی یکی از پیامدهای نامطلوب شیوع ویروس کرونا ،ممنوعیت صادرات محصولات کشاورزی و غذایی است.  این موضوع  در شرایطی که کشور ایران تمهیدات مقابله با شیوع کرونا را طبق استانداردهای جهانی رعایت ننماید، عمق بیشتری خواهد یافت یعنی کشورهای بیشتری ممنوعیت صادرات به کشورشان را اعلام نموده و زمان ممنوعیت نیز طولانی­‌تر می­‌شود.

از دست دادن بازارهای صادراتی بخش کشاورزی یکی از آثار منفی شیوع این بیماری است. توجه به این نکته که از دست دادن اطمینان و اعتماد مصرف کننده بازارهای صادارتی ایران  نسبت به سلامت غذای ایران هزینه‌­ای است  که برگشت اعتماد به بازار و مصرف کننده بسیار هزینه بر و زمان بر است.

توجه به این نکته که تاکنون هشت کشور کانادا، لبنان، امارات، بحرین، کویت، افغانستان، عراق و عمان اعلام کرده‌اند که افرادی مبتلا به کروناویروس را شناسایی کرده‌اند که از مبدأ ایران آمده‌اند ،تهدید جدی برای بازار جهانی محصولات کشاورزی ماست به خصوص کشورهای منطقه و همسایه با ایران. بر اساس اطلاعات تجارت اسفند ماه  سال ۱۳۹۷ در حدود  ۵۷۶ هزار تن محصولات کشاورزی (۲۴ فصل) در اسفند ماه صادر شده که در حدود  ۸٫۳ درصد کل صادرات بخش کشاورزی سال ۹۷ را تشکیل می­‌دهد.

جالب توجه است که در حدود  ۵۲٫۵ صادرات بخش کشاورزی  اسفند ماه به کشور عراق بوده و در حدود ۹۴ صادرات به کشورهای  عراق، افغانستان ، فدراسیون روسیه ، ترکیه ، آذربایجان ، امارات متحده عربی ، پاکستان، ترکمنستان، کویت، قطر، قزاقستان، جمهوری عربی سوریه، ارمنستان، گرجستان و  اکراین (۱۵ کشور) بوده است. در صورت ممنوعیت صادرات بخش کشاورزی توسط کشورهای مهم هدف صادراتی همانند عراق، بخش از تولیدات بخش کشاورزی بازار فروش خود را از دست خواهند داد.

از این رو تاکید سختگیرانه و مطابق با اصول سازمان بهداشت جهانی برای جلوگیری از شیوع و گسترش ویروس کرونا از جمله مطالبات بخش کشاورزی از  دولت و حاکمیت است.علاوه بر این در این شرایط بسیاری از کسب و کارهای مرتبط با بخش کشاورزی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم  بر بخش کشاورزی تاثیر دارند با تعطیلی یا رکود مواجه شده که هزینه­ اقتصادی بر آنها وارد می نماید که برای ادامه فعالیت نیازمند جبران این هزینه‌­ها با روشهای منطقی در جهت افزایش بهره­‌وری و ایجاد ارزش افزوده ضرورت است.

بسیاری از رستورانها و  کسب و کارهای تامین غذا و اغذیه، هتل­ها  و از این قبیل که تامین مواد اولیه غذایی آنها  از بخش کشاورزی است با کاهش سطح فعالیت، تقاضای آنان برای محصولات بخش کشاورزی کم می­‌شود که در کوتاه مدت و میان مدت اثر منفی بر بخش دارد. ایجاد کسب و کار جدید و یا رونق مجدد آن هزینه بر است .

کاهش گردشگری روستایی و کشاورزی و طبیعی(داخلی و خارجی) که درآمدی برای بخش روستایی و کشاورزان داشته یکی دیگر از پیامدهای منفی برای بخش کشاورزی و روستایی است. از طرف دیگر بیکاری حاصل از کاهش فعالیتهای اقتصادی و سطح درآمدی در سطح روستا ، توان مقابله آنان با شرایط بحرانی  را کاهش داده و آسیب ­پذیر می نماید .

ویروس کرونا تا سیستان و هرمزگان رفته است .کمبود امکانات بهداشتی و دسترسی به آب آشامیدنی سالم و برای شستشو در روستاهای کشور یکی از عومل تهدید کننده برای گسترش ویروس و ترس و واهمه ناشی از آن و تخلیه روستاهاست که هم کانونهای تولیدی را تهدید کرده و هم برقراری امنیت منطقه به دلیل تخلیه روستا را دچار مشکل ساخته و هزینه دولت برای برقراری امنیت را دوچندان می­‌سازد.

به خصوص این موارد دراستانهای مرزی کشور همانند سیستان و بلوچستان که از امکانات حداقلی بهداشتی مواجه هستند تهدیدخطر جانی را شدید می­‌نماید لذا ضرورت دارد اکیپ‌هایی برای بازرسی و وارسی به روستاهایی که فاقد خانه بهداشت  هستند اعزام و شیوع بیماری چک و تمهیدات لازم برای پیشگیری و و سایل مورد نیاز بهداشتی به آنان ارائه شود. در  این میان می توان از خیریه­‌ها و سازمان‌های مردم نهاد کمک گرفت .

از طرف دیگر در خصوص کشاورزان و روستاییان که فاقد بیمه اجتماعی هستند و ممکن است بر اثر  ابتلا به این بیماری جان خودشان را از دست بدهند ضرورت دارد بازماندگان آنان تحت پوشش حمایتی قرار بگیرند. این موضوع در خصوص از کار افتادگی هم صادق است .

در خصوص امنیت غذایی ، تورم و گرانی محصولات کشاورزی و غذایی در کشور می­‌تواند تهدیدی برای سلامتی مردم باشد.  برای مقابله با این بیماری ضرورت دارد سیستم ایمنی بدن تقویت شده و از این رو  نیازمند دریافت مواد غذایی مناسب است.

افزایش قیمت غذا و احتکار آن تهدید جدی برای شیوع بیشتر و کاهش سیستم ایمنی بدن خواهد شد. لذا توجه به تامین غذای مورد نیاز مردم با سیستم توزیع  مناسب(تعیین استانهای معین) ضرورت دارد. از طرف دیگر تامین غذای مورد نیاز برای اقشار کم درآمد  به صورت یارانه‌ه­ای نیز از جمله سیاستهای حمایتی برای کنترل بیماری است. اینکه چه سبد غذایی و  چه اقلامی باشد نیازمند تعیین نوع و میزان آن توسط کارشناسان تغذیه است.

نکته آخر اینکه ویروس کرونا هنوز ابعاد ناشناخته‌­ای دارد و ممکن است آثار اقتصادی، اجتماعی و توسعه­ای به همراه داشته باشد لذا ضرورت دارد تحقیق و مطالعه علمی و مشاهدات تجربی برای برآورد و تعیین میزان هزینه ها و آثار و پیامدهای آن صورت گیرد تا بتوان از هم اکنون با برنامه­ریزی علمی گامهایی برای کاهش اثرات منفی و جبران آن برداشته شود.

منبع: تجارت نیوز