روزنامه "اعتماد" در گزارشی به بررسی روند قیمت غذا در ایران پرداخته است :

ایران در سال 1391 رقمی معادل 10 میلیارد دلار برای واردات چند قلم کالای کشاورزی هزینه کرد تا بازار مواد غذایی را در تعادل نگه دارد. در حالی که دولت دهم تا نیمه دوم مرداد 1392 بر بازار حاکم بود، اما قیمت مواد غذایی در پنج ماه اول امسال در ایران، حرکتی برخلاف حرکت قیمت‌ها در جهان به سمت بالا صعود کرد. این حرکت برعکس قیمت‌ها نشان می‌دهد که توزیع کالاهای غذایی در بازار ایران شرایط ویژه‌یی را تجربه کرده و انحصار، کار خود را انجام داده است. گزارش حاضر تحولات بازار چند محصول کشاورزی را نشان می‌دهد.ارزیابی قیمت جهانی کالاهای اساسی حاکی از آن است که قیمت هیچ کدام از کالاهای اساسی در 5 ماهه سال جاری به صورت قابل ملاحظه‌یی افزایش نداشته و حتی برخی اقلام از جمله جو، برنج، ذرت، گوشت گاو و شکر با کاهش قیمت نیز مواجه بوده است. بنابراین علت افزایش قیمت در داخل کشور موضوعی است که می‌بایست مورد مطالعه قرار گیرد و جوابی مناسب برای آن یافت شود. آمار و اطلاعات انتشار یافته از قیمت کالاهای اساسی توسط بانک جهانی نشان می‌دهند در سال جاری طی ماه‌های مارچ تا جولای، قیمت برنج تایلندی در بازارهای جهانی از564 دلار در هر تن به 538 دلار، قیمت ذرت از 309 دلار در هر تن به 278 دلار و قیمت گندم نیز از 309دلار در هر تن به 304 دلار کاهش یافته‌ است. تاثیر این کاهش قیمت‌های جهانی در کشوری مانند ایران نه تنها سبب کاهش قیمت نبوده است بلکه با افزایش قیمت برنج از 1159 دلار در هر تن در فروردین ماه امسال به1162 دلار در مرداد 92 و نیز افزایش قیمت ذرت از 391 دلار در هر تن به 402 دلار طی پنج ماهه 92 روبه‌رو بوده‌ایم، قیمت گندم طی سال گذشته با کاهش 12 درصدی در بازارهای جهانی مواجه بوده است در حالی که در ایران رشد 22 درصدی قیمت این کالا را داشته‌ایم.
 

 قیمت جهانی کالاهای پر مصرف

گندم:

در فروردین 1392 قیمت هرتن گندم مرغوب 309 دلار بود که پس از نوسان جزئی به تدریج در مرداد ماه به 305 دلار کاهش یافت. اوج افزایش قیمت در اردیبهشت ماه بود که به 319 دلار افزایش یافت.

جو:

درفروردین ماه قیمت هر تن جو مرغوب 240 دلار بود که به تدریج کاهش و در مرداد ماه به 222 دلار رسید.

برنج:

 درفروردین ماه 564 دلار در هرتن بود که به تدریج کاهش و در مرداد ماه به 538 دلار رسید.

مرغ -ماکیان:

از فروردین ماه هر پوند 101 سنت به تدریج با حدود یک درصد افزایش ماهانه به 106 سنت در مرداد ماه رسید.

 ذرت:

هر تن در فروردین ماه 309 دلار بود که با نوساناتی در مرداد ماه به 278 دلار در تن کاهش یافت یعنی در مجموع بیش از 30 دلار طی 5 ماه گذشته کاهش داشته است.

سویا:

از 536 دلار در هرتن در فروردین ماه به 548 دلار در مرداد ماه افزایش یافته است.

شکر:

شکر وارداتی اروپا در 5 ماهه سال جاری افزایش نداشته است. شکر وارداتی امریکا نیز از 21 سنت در هر پوند به 19 سنت کاهش یافته، یعنی با 10 درصد کاهش مواجه شده است. در مجموع قیمت شکر طی پنج ماه ابتدای سال 92 افزایش نیافته است.

گوشت گاو:

از 191 سنت در هر پوند در فروردین به 176 سنت کاهش یافت. در مجموع کاهش قیمت داشته است.

گوشت گوسفند:

از 98 سنت در هر پوند در فروردین ماه به 107 سنت در  مرداد ماه افزایش یعنی در مجموع حدود 10 درصد افزایش یافته است.

 میزان کاهش و افزایش قیمت در سال 1392 کاهش قیمت

طی 5 ماهه اول سال 1392 در مجموع جو 10 درصد، ذرت 10 درصد ،گوشت گاو 6  درصد وبرنج تایلند 5  درصد کاهش قیمت داشته است.
افزایش قیمت: طی 5  ماهه ابتدای سال 1392 قیمت جهانی گوشت گوسفند حدود 10 درصد، مرغ 5 درصد، گندم 3  درصد و سویا 2  درصد افزایش داشته است.

کاهش روند قیمت جهانی برنج و افزایش آن در ایران

برنج این روزها دیگر به قوت غالب بسیاری از خانوارها تبدیل شده است، اما وضعیت قیمت بالای آن، اکنون بسیاری از خانوارهای ایرانی را با مشکل مواجه ساخته است. به نظر می‌رسد دولت باید هرچه سریع‌تر برای ساماندهی بازار برنج و خروج از قیمت‌های نه چندان معقول چاره‌یی بیندیشد.

همانطور که می دانید قیمت جهانی برنج فرآیند نزولی را طی کرده است (درفروردین ماه 564 دلار در هرتن بود که به تدریج کاهش و در مرداد ماه به 538 دلار رسید). در حالی که قیمت برنج وارداتی ما اکنون در ایران 1162 دلار برای هر تن است و قیمت این کالا در سال گذشته برابر با 938 دلار برای هر تن بوده است و این به معنای افزایش حدود 23 درصدی قیمت این کالا در کشور است که این افزایش قیمت در مقابل روند نزولی قیمت این کالا در سطح جهان تامل بر‌انگیز بوده و جای بحث و بررسی بیشتری دارد. یکی از دلایل این اتفاق، محدود شدن جغرافیای تجاری ما در اثر تحمیل تحریم‌ها بر ایران است، در گذشته وجود مبادی وارداتی متنوع و متمرکز نبودن آمار واردات ایران، منجر به ایجاد شرایط رقابتی در بازار شده بود و تجار هندی برای داشتن سهمی در بازار ایران با رعایت اصول رقابت در فضای تجاری محصولات خود را با قیمتی مناسب به ایران عرضه می‌کردند. تحمیل تحریم‌ها موجب شد شرایطی ایجاد شود که تمامی اطلاعات بازار برنج ایران به راحتی متمرکزشده و تجار هندی با دسترسی به آمار و اطلاعات و میزان تقاضای ایران، سوءاستفاده حداکثری کنند و نیز افزایش نرخ ارز و باقی ماندن برنج در فهرست اقلام اساسی و تخصیص ارز مرجع به واردات آن، باعث جذابیتی کاذب در بازار شد و نتیجه آن هجوم افراد غیرمتخصص برای واردات برنج بوده است. این اتفاق در نهایت منجر به ایجاد تقاضای کاذب و ثبت سفارش بیش از نیاز کشور بوده است؛ که در چنین شرایطی امتیازی دیگر برای تجار هندی ایجاد شده و بر این اساس آنها قیمت‌ها را افزایش دادند.

این اتفاق موجب شد تا از یکسو واردات بیش از نیاز داخل انجام بگیرد و از طرفی قیمت برنج وارداتی افزایش چشمگیر اما غیرمنطقی و کاذب داشته باشد هر تن ذرت در فروردین ماه 1392 برابر با 309  دلار بود که با نوساناتی در مرداد ماه به 278 دلار در هر تن روبه‌رو شد. یعنی در مجموع بیش از 30 دلار طی 5  ماه گذشته کاهش داشته است و اگر بازه زمانی را کمی گسترده‌تر در نظر بگیریم طی یک سال گذشته همان‌طور که در نمودار ملاحظه می‌شود قیمت جهانی این کالا حدود 16 درصد کاهش یافته است و این در حالی است که قیمت هر تن ذرت در ایران نه تنها کاهش نیافته بلکه حدود 7 درصد نیز طی یکسال گذشته افزایش یافته است. در سال گذشته طبق اعلام رسمی گمرک شش میلیون و 699 هزار تن گندم با ارزش 2 میلیارد و 580 میلیون دلار وارد کشور شده یعنی هر کیلو گندم 38/0 دلار معادل یک هزار و 347 تومان خریداری شده است، این در حالی است که در آگوست 2012 قیمت هر تن گندم در بازار‌های جهانی 349 دلار بوده، و این قیمت همان‌طور که نمودار نشان داده شده است. روند نزولی را طی کرده و در فروردین 1392 قیمت هرتن گندم مرغوب 309 دلار بود که پس از نوسان جزئی به تدریج در مرداد ماه به 305 دلار کاهش یافت. اوج افزایش قیمت در اردیبهشت ماه بود که به 319 دلار افزایش یافته بود. با توجه به آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در پنج ماهه سال 1392، یک میلیون و سه هزار تن گندم به ارزش 415 میلیون دلار وارد کشور شده است؛ یعنی هر کیلو گندم 42/0 دلار خریداری شده است که نشان‌دهنده افزایش 19 درصدی قیمت داخلی این کالاست. این افزایش قیمت گندم در داخل کشور در مقابل کاهش 12 درصدی قیمت جهانی این کالا در طول یک سال گذشته است!شکر وارداتی اروپا در  پنج‌ماهه سال جاری افزایش نداشته است. شکر وارداتی امریکا نیز از 21 سنت در هر پوند به 19 سنت کاهش یافته یعنی با 10 درصد کاهش مواجه شده است. در مجموع قیمت جهانی شکر طی 5 ماه ابتدای سال 92 افزایش نیافته است با توجه به آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در پنج ماهه سال 1392 قیمت شکر از 579 دلار برای هر تن در فروردین ماه 92 به 610 دلار برای هر تن در مرداد ماه 1392 رسیده است و این به معنی رشد حدود 7 درصدی قیمت این کالا در داخل کشور است.

 شاخص تورم مصرف‌کننده

 (CPI) که تغییرات قیمت را از نگاه مصرف کننده می‌سنجد به عنوان یکی از موثر‌ترین شاخص‌ها برای نشان دادن وضعیت فعلی تورم در اقتصاد است. شاخص تورم مصرف کننده (CPI) یک تجزیه و تحلیل از سطح مخارج مصرف کننده برای خرید یک مجموعه از سبد کالاها و خدمات است و بر اساس مقدار شاخص شروع از 100 ارزیابی می‌شود. اگر شاخص تورم مصرف کننده برای دوره جاری 112 باشد، نشان‌دهنده این است که در حال حاضر برای خرید سبد کالا 12 درصد بیشتر از زمانی که شاخص 100 بود باید پرداخت صورت گیرد. با مقایسه داده‌های ماهانه یا سالانه شاخص تورم مصرف کننده، شما به آسانی می‌توانید تغییرات در قدرت خرید مصرف کننده را تشخیص دهید. افزایش شاخص تورم مصرف کننده از آستانه 2 درصد ، قدرت خرید ارز ملی را کم می‌کند. براساس آخرین گزارش بانک مرکزی شاخص قیمت مصرف کننده بر اساس نمودار فوق با یک فاصله تقریبا برابری با شاخص جهانی تا سال 2010 به روند خود ادامه داده است و بعد از آن تا سال 2012 میلادی این شکاف به صورت فزاینده‌یی زیاد شده است که نشان‌دهنده کم شدن قدرت خرید مردم کشورمان ایران طی سال‌های اخیر بوده است.

نتیجه‌گیری

با توجه به اطلاعات ارائه شده در گزارش می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که روند قیمت برخی کالاهای اساسی وارداتی مانند برنج بر خلاف روند‌های کاهش جهانی، در حال افزایش است و این نشان از اختلاف قیمت‌های ثبت شده این کالاها در گمرکات کشور با قیمت‌های جهانی آن دارد. این تفاوت می‌تواند نشات گرفته از عوامل مختلفی همچون رقابتی نبودن فضای واردات برای آن محصولات یا عدم شفافیت در ارائه قیمت‌ها در گمرکات کشور و مسائلی از این  دست باشد که شناخت دقیق‌تر آن نیازمند بررسی مسوولان محترم است.