تغذیه نامناسب در حالی تاثیر مستقیم بر سلامت انسان و بروز مرگ زودرس دارد که متاسفانه این نوع تغذیه نخستین عامل خطر برای مرگ زودرس (30 تا 70 سال) در میان ایرانیان شناخته شده است و طبق مطالعات انجام شده توسط وزارت بهداشت، هفت استان کشور از این نظر وضع نامطلوبی دارد، به‌طوری که جزو مناطق ناامن و بسیار ناامن از نظر امنیت غذایی قرار گرفته است.
براساس تعریف سازمان ملل متحد، دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی افراد در تمام اوقات به غذای کافی، ایمن و مغذی به منظور یک زندگی سالم و فعال، امنیت غذایی گفته می شود که طبق مطالعات این سازمان جهانی در سال 2008 ایران در رده مناطق پرخطر از نظر امنیت غذایی قرار گرفته است؛ موضوعی که نتایج مطالعات وزارت بهداشت و درمان کشور نیز آن را ثابت می کند.
به گفته مدیر گروه تحقیقاتی مولفه های اجتماعی سلامت مرکز ملی سلامت براساس این مطالعه که در سال 91 انجام شده، استان های هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان در طیف «بسیار ناامن غذایی» و استان های خوزستان، کرمان، ایلام و بوشهر در طیف «ناامن غذایی» جای گرفته است. بهزاد دماری با بیان این که قم، اصفهان، سمنان، تهران و یزد جزو استان هایی است که از نظر امنیت غذایی، بهترین وضع را دارد، در گفت وگو با ایرنا می افزاید: این رده بندی براساس سه عامل دسترسی به غذای کافی، توان اقتصادی در تامین غذا و تامین سلامت غذا به دست آمده است.این پژوهشگر پزشکی ـ اجتماعی در تشریح هر کدام از این شاخص ها به جام جم می گوید: در هر کدام از این سه گروه، معیارهای مختلفی مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفته و در نتیجه مطالعات تاثیرگذار بوده است، به طور مثال در عامل اول یعنی دسترسی به غذای کافی، مواردی همچون میزان تولید محصولات غذایی کشاورزی از غلات، گوشت، شیر و تخم مرغ گرفته تا پنبه و کلزا، همچنین میزان بارش نزولات آسمانی، منابع آب زیرزمینی، سطح اراضی زیر کشت آن استان نسبت به مساحت کل استان و تراکم نسبی جمعیت مورد ارزیابی قرار گرفته و در رده بندی استان در فهرست وضعیت امنیت غذایی دخیل بوده است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران مواردی همچون ضریب محرومیت هر استان، قیمت مواد غذایی همچون انواع مواد پروتئینی و لبنی، میزان حمایت از خانوارهای نیازمند و بی بضاعت در شهرها و روستاها، نرخ باسوادی، میزان مشارکت در امور اجتماعی و اقتصادی و هزینه سالانه خوراک و استعمال دخانیات خانوارها در هر استان را نیز در سنجش عامل دوم یعنی توان اقتصادی دخیل دانسته و می افزاید: به طور مثال یک فرد سیگاری در یک خانواده بی بضاعت و زیر خط فقر معمولا حدود 10 تا 25 درصد هزینه آن خانوار را صرف استعمال دخانیات خود می کند که می توان دریافت همین یک مورد به تنهایی چه نقشی در کاهش توان اقتصادی خانوار برای تامین مواد غذایی مورد نیاز دارد.
دماری مواردی همچون دسترسی به آب آشامیدنی سالم روستایی و شهری، متوسط هزینه های بهداشتی یک خانوار، میزان مرگ کودکان زیر پنج سال، درصد دانش آموزان دارای اضافه وزن و درصد تولد نوزادان با وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم را نیز از معیارهایی دانست که در سومین عامل یعنی تامین سلامت غذا دخالت داشته اند.
هنوز تغذیه سالم را نمی شناسیم
به گفته وی علاوه بر هفت استانی که در رده های ناامن و بسیار ناامن غذایی و پنج استانی که در بهترین وضع امنیت غذایی جای گرفته است؛ استان های آذربایجان شرقی، مازندران و قزوین در گروه امن، استان های زنجان، آذربایجان غربی، خراسان شمالی، خراسان رضوی، گیلان، گلستان و همدان در گروه نسبتا امن و استان های خراسان جنوبی، فارس، کردستان، لرستان، اردبیل، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری و اردبیل در گروه نسبتا ناامن غذایی قرار دارد.
دماری ناآگاهی مردم را نیز در بحث استفاده از غذای سالم بسیار موثر دانسته و یادآور می شود: طبق تحقیقاتی که سال 90 درباره آگاهی، نگرش و عملکرد خانواده های شهری و روستایی درخصوص تغذیه در کشور انجام شد، نتایج نگران کننده ای به دست آمد که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد: فقط 42 درصد از مردم کشورمان میوه ها را به عنوان گروه اصلی غذایی می شناسند و 26 درصد از خانوارها به صورت روزانه از میوه و سبزیجات تازه، شیر و لبنیات استفاده می کنند و همچنین فقط 19 درصد از افراد از نقش میوه ها و سبزی ها در دریافت فیبر غذایی آگاهی دارند. 40درصد سویا را به عنوان یک منبع تامین پروتئین می دانند. 34 درصد نیز روغن حیوانی را به عنوان مضرترین روغن خوراکی برای بدن می شناسند. آگاهی خانواده ها در مورد منبع تامین روی که برای رشد بسیار لازم است، بسیار اندک و حدود 20 درصد است. 42 درصد از مردم درخصوص استفاده از نمک یددار به عنوان عامل جلوگیری از گواتر آگاهی دارند. 18 درصد از خانوارها از تاثیر نوشابه های گازدار در بی اشتهایی و از بین رفتن مینای دندان خبر دارند. 45 درصد از خانم های باردار از قرص آهن هیچ گاه استفاده نکرده یا به طور نامرتب استفاده می کنند یا نمی دانند بهترین زمان مصرف آهن چه زمانی است. فقط 29 درصد از خانوارها از مضر بودن لبنیات پرچرب مطلع هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که این مطالعه با نمونه گیری از 14 هزار نفر در تمام استان های کشور انجام شده و به همین دلیل بسیار دقیق و علمی به شمار می رود، یادآور می شود: این آمار نشان دهنده ناآگاهی بالای مردم در بحث تغذیه است که بخش عمده این ناآگاهی به نبود تربیت و آموزش رفتارهای تغذیه ای در کودکی و سبک غذایی نادرست برمی گردد.
وی سهم سبک و فرهنگ غذایی را در تامین امنیت و سلامت غذایی 20 درصد عنوان کرده و می گوید: تمام اقوام و مردم کشور تقریبا به همین میزان از سبک و فرهنگ غذایی خاصی برخوردارند که در تشخیص امنیت غذایی آنها به یک میزان تاثیرگذار است.
به تاکید دماری از آنجا که غذا یک موضوع کاملا چند وجهی است که عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، بین المللی، محیط زیست و حتی فناوری روی آن تاثیرگذار است، بنابراین اگر بخواهیم امنیت غذایی مردم کشور را بهبود بخشیم، باید تلاشی همه جانبه، جمعی و ملی داشته باشیم، چراکه با تلاش یک دستگاه مشکلی در این زمینه حل نمی شود و در واقع «سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور»؛ این تفکر و اقدام جمعی را حدود دو سال پیش مدون کرده و اکنون مشخص است که هر یک از سازمانها نظیر وزارت بهداشت، جهادکشاورزی، صنعت، معدن، تجارت، صدا و سیما، اتاق بازرگانی، وزارت رفاه کار و تعاون و شورای عالی استان ها چه وظیفه ای در این راستا بر عهده دارند و قرار بود این وظایف به صورت تفاهم نامه بین دستگاه های مربوط امضا و پایش شروع شود و هر سازمان در راستای وظیفه ای که بر عهده دارد هر سه ماه یکبار گزارشی را به شورای عالی امنیت غذایی ارائه دهد تا وضع امنیت غذایی کشور طی پنج سال آینده بهبود یابد.
وی با بیان این که این طرح و سند که در انتهای سال 91 تدوین شد، گرچه از طریق وزارت وقت بهداشت به دانشگاه ها ابلاغ شد، اما هنوز در دستور کار شورای عالی امنیت غذایی قرار نگرفته و اجرایی نشده است، یادآور می شود: با این حال شناسایی اقشار آسیب پذیر در کشور و اقدامات وزارت رفاه درباره توزیع سبد کالا و غذا در میان این اقشار طی یکی دو سال اخیر اقدام مفیدی است که می تواند در بهبود و ارتقای امنیت غذایی استان های ناامن طی سال های آینده موثر باشد. ضمن این که آمار اعلام شده نیز مربوط به چند سال پیش است و قطعا با اقداماتی که تاکنون در سطح استان ها انجام شده، تغییرات مثبت و رو به رشدی صورت گرفته که در آمارهای بعدی شاهد آن خواهیم بود.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سوال که آیا افرادی که توان اقتصادی بسیار بالایی دارند، در بحث امنیت غذایی از وضع خوبی برخوردار هستند، می گوید: گرچه این دو عامل ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارد و افراد مرفه قطعا سعی می کنند از مواد سالم تر و مفیدتری تغذیه کنند، اما این ارتباط صددرصد نیست و آنها نیز در برخی موارد سبک و روش غذایی ناسالمی دارند که به ناآگاهی در زمینه بحث تغذیه سالم برمی گردد.
تلاش ایلامی ها برای بهبود شرایط ناامن غذایی
ایلام از مناطقی است که در گروه استان های ناامن غذایی قرار گرفته و مسئولان این استان در جهت بهبود امنیت غذایی شهروندان آن دست به اقداماتی زده اند.
کارشناس مسئول تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایلام با اشاره به این که عوامل متعدد و زیادی در قرار گرفتن ایلام در این سطح از امنیت غذایی دخیل بوده است و مشخصا نمی توان به مورد خاصی اشاره کرد، به جام جم می گوید: این معاونت وظایفی همچون اطلاع رسانی و فرهنگسازی درخصوص بهبود فرهنگ تغذیه سالم را برعهده دارد که در سال های اخیر و به طرق مختلف همچون استفاده از رسانه صدا و سیمای استان و مدارس در حال انجام آن است.
داوود علیمردانی با بیان این که سایر ادارات استان هم براساس وظایف مشخص شده، در حال انجام اقداماتی در این زمینه هستند؛ می افزاید: با این حال فعلا نمی توان درخصوص تغییر یا بهبود شرایط استان اظهار نظری کرد و آماری ارائه داد، زیرا طبق زمان بندی، قرار است نتیجه این اقدامات و میزان ثمربخشی آنها طی یک بازه ده ساله مشخص شود.
غفاری معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کهگیلویه و بویراحمد نیز که استانش در گروه بسیار ناامن غذایی جای گرفته است نیز به چاره اندیشی در سطح استان برای رفع این محرومیت و سوءتغذیه اشاره می کند و می گوید: به همین منظور، جلساتی با حضور مدیران سازمان ها مختلف استان برگزار و قرار شد کمیته هایی مشترک با حضور این سازمان ها در زمینه تولید، توزیع مناسب و سلامت مواد غذایی تشکیل و طرح هایی برای مقابله با این سوءتغذیه و ناامنی غذایی تدوین و اجرایی شود.
به گفته وی همزمان از سال گذشته یک برنامه از سوی وزارت بهداشت در این استان اجرا شد که قرار است به رفع کمبود ویتامین D در برنامه غذایی مردم از طریق افزودن آن به آرد و نان کمک کند.
خوزستان نیز یکی دیگر از استان هایی است که بسیاری از کودکان و زنان باردار آن بویژه در مناطق محروم و روستاها دچار سوءتغذیه هستند. این استان در حالی در رده استان های ناامن غذایی قرار گرفته که یکی از قطب های بزرگ تولیدات کشاورزی، بویژه تولید گندم و صادرکننده این محصولات به دیگر استان های کشور است. با این حال به گفته صاحبدل، کارشناس مسئول واحد بهبود و تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اهواز، ضعف اقتصادی و قدرت خرید پایین بسیاری از مردم خوزستان موجب شده شرایط خوب تولیدات کشاورزی به حال این مردم مفید واقع نشود.
براساس تعریف سازمان ملل متحد، دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی افراد در تمام اوقات به غذای کافی، ایمن و مغذی به منظور یک زندگی سالم و فعال، امنیت غذایی گفته می شود که طبق مطالعات این سازمان جهانی در سال 2008 ایران در رده مناطق پرخطر از نظر امنیت غذایی قرار گرفته است؛ موضوعی که نتایج مطالعات وزارت بهداشت و درمان کشور نیز آن را ثابت می کند.
به گفته مدیر گروه تحقیقاتی مولفه های اجتماعی سلامت مرکز ملی سلامت براساس این مطالعه که در سال 91 انجام شده، استان های هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان در طیف «بسیار ناامن غذایی» و استان های خوزستان، کرمان، ایلام و بوشهر در طیف «ناامن غذایی» جای گرفته است. بهزاد دماری با بیان این که قم، اصفهان، سمنان، تهران و یزد جزو استان هایی است که از نظر امنیت غذایی، بهترین وضع را دارد، در گفت وگو با ایرنا می افزاید: این رده بندی براساس سه عامل دسترسی به غذای کافی، توان اقتصادی در تامین غذا و تامین سلامت غذا به دست آمده است.این پژوهشگر پزشکی ـ اجتماعی در تشریح هر کدام از این شاخص ها به جام جم می گوید: در هر کدام از این سه گروه، معیارهای مختلفی مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفته و در نتیجه مطالعات تاثیرگذار بوده است، به طور مثال در عامل اول یعنی دسترسی به غذای کافی، مواردی همچون میزان تولید محصولات غذایی کشاورزی از غلات، گوشت، شیر و تخم مرغ گرفته تا پنبه و کلزا، همچنین میزان بارش نزولات آسمانی، منابع آب زیرزمینی، سطح اراضی زیر کشت آن استان نسبت به مساحت کل استان و تراکم نسبی جمعیت مورد ارزیابی قرار گرفته و در رده بندی استان در فهرست وضعیت امنیت غذایی دخیل بوده است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران مواردی همچون ضریب محرومیت هر استان، قیمت مواد غذایی همچون انواع مواد پروتئینی و لبنی، میزان حمایت از خانوارهای نیازمند و بی بضاعت در شهرها و روستاها، نرخ باسوادی، میزان مشارکت در امور اجتماعی و اقتصادی و هزینه سالانه خوراک و استعمال دخانیات خانوارها در هر استان را نیز در سنجش عامل دوم یعنی توان اقتصادی دخیل دانسته و می افزاید: به طور مثال یک فرد سیگاری در یک خانواده بی بضاعت و زیر خط فقر معمولا حدود 10 تا 25 درصد هزینه آن خانوار را صرف استعمال دخانیات خود می کند که می توان دریافت همین یک مورد به تنهایی چه نقشی در کاهش توان اقتصادی خانوار برای تامین مواد غذایی مورد نیاز دارد.
دماری مواردی همچون دسترسی به آب آشامیدنی سالم روستایی و شهری، متوسط هزینه های بهداشتی یک خانوار، میزان مرگ کودکان زیر پنج سال، درصد دانش آموزان دارای اضافه وزن و درصد تولد نوزادان با وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم را نیز از معیارهایی دانست که در سومین عامل یعنی تامین سلامت غذا دخالت داشته اند.
هنوز تغذیه سالم را نمی شناسیم
به گفته وی علاوه بر هفت استانی که در رده های ناامن و بسیار ناامن غذایی و پنج استانی که در بهترین وضع امنیت غذایی جای گرفته است؛ استان های آذربایجان شرقی، مازندران و قزوین در گروه امن، استان های زنجان، آذربایجان غربی، خراسان شمالی، خراسان رضوی، گیلان، گلستان و همدان در گروه نسبتا امن و استان های خراسان جنوبی، فارس، کردستان، لرستان، اردبیل، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری و اردبیل در گروه نسبتا ناامن غذایی قرار دارد.
دماری ناآگاهی مردم را نیز در بحث استفاده از غذای سالم بسیار موثر دانسته و یادآور می شود: طبق تحقیقاتی که سال 90 درباره آگاهی، نگرش و عملکرد خانواده های شهری و روستایی درخصوص تغذیه در کشور انجام شد، نتایج نگران کننده ای به دست آمد که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد: فقط 42 درصد از مردم کشورمان میوه ها را به عنوان گروه اصلی غذایی می شناسند و 26 درصد از خانوارها به صورت روزانه از میوه و سبزیجات تازه، شیر و لبنیات استفاده می کنند و همچنین فقط 19 درصد از افراد از نقش میوه ها و سبزی ها در دریافت فیبر غذایی آگاهی دارند. 40درصد سویا را به عنوان یک منبع تامین پروتئین می دانند. 34 درصد نیز روغن حیوانی را به عنوان مضرترین روغن خوراکی برای بدن می شناسند. آگاهی خانواده ها در مورد منبع تامین روی که برای رشد بسیار لازم است، بسیار اندک و حدود 20 درصد است. 42 درصد از مردم درخصوص استفاده از نمک یددار به عنوان عامل جلوگیری از گواتر آگاهی دارند. 18 درصد از خانوارها از تاثیر نوشابه های گازدار در بی اشتهایی و از بین رفتن مینای دندان خبر دارند. 45 درصد از خانم های باردار از قرص آهن هیچ گاه استفاده نکرده یا به طور نامرتب استفاده می کنند یا نمی دانند بهترین زمان مصرف آهن چه زمانی است. فقط 29 درصد از خانوارها از مضر بودن لبنیات پرچرب مطلع هستند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که این مطالعه با نمونه گیری از 14 هزار نفر در تمام استان های کشور انجام شده و به همین دلیل بسیار دقیق و علمی به شمار می رود، یادآور می شود: این آمار نشان دهنده ناآگاهی بالای مردم در بحث تغذیه است که بخش عمده این ناآگاهی به نبود تربیت و آموزش رفتارهای تغذیه ای در کودکی و سبک غذایی نادرست برمی گردد.
وی سهم سبک و فرهنگ غذایی را در تامین امنیت و سلامت غذایی 20 درصد عنوان کرده و می گوید: تمام اقوام و مردم کشور تقریبا به همین میزان از سبک و فرهنگ غذایی خاصی برخوردارند که در تشخیص امنیت غذایی آنها به یک میزان تاثیرگذار است.
به تاکید دماری از آنجا که غذا یک موضوع کاملا چند وجهی است که عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، بین المللی، محیط زیست و حتی فناوری روی آن تاثیرگذار است، بنابراین اگر بخواهیم امنیت غذایی مردم کشور را بهبود بخشیم، باید تلاشی همه جانبه، جمعی و ملی داشته باشیم، چراکه با تلاش یک دستگاه مشکلی در این زمینه حل نمی شود و در واقع «سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور»؛ این تفکر و اقدام جمعی را حدود دو سال پیش مدون کرده و اکنون مشخص است که هر یک از سازمانها نظیر وزارت بهداشت، جهادکشاورزی، صنعت، معدن، تجارت، صدا و سیما، اتاق بازرگانی، وزارت رفاه کار و تعاون و شورای عالی استان ها چه وظیفه ای در این راستا بر عهده دارند و قرار بود این وظایف به صورت تفاهم نامه بین دستگاه های مربوط امضا و پایش شروع شود و هر سازمان در راستای وظیفه ای که بر عهده دارد هر سه ماه یکبار گزارشی را به شورای عالی امنیت غذایی ارائه دهد تا وضع امنیت غذایی کشور طی پنج سال آینده بهبود یابد.
وی با بیان این که این طرح و سند که در انتهای سال 91 تدوین شد، گرچه از طریق وزارت وقت بهداشت به دانشگاه ها ابلاغ شد، اما هنوز در دستور کار شورای عالی امنیت غذایی قرار نگرفته و اجرایی نشده است، یادآور می شود: با این حال شناسایی اقشار آسیب پذیر در کشور و اقدامات وزارت رفاه درباره توزیع سبد کالا و غذا در میان این اقشار طی یکی دو سال اخیر اقدام مفیدی است که می تواند در بهبود و ارتقای امنیت غذایی استان های ناامن طی سال های آینده موثر باشد. ضمن این که آمار اعلام شده نیز مربوط به چند سال پیش است و قطعا با اقداماتی که تاکنون در سطح استان ها انجام شده، تغییرات مثبت و رو به رشدی صورت گرفته که در آمارهای بعدی شاهد آن خواهیم بود.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این سوال که آیا افرادی که توان اقتصادی بسیار بالایی دارند، در بحث امنیت غذایی از وضع خوبی برخوردار هستند، می گوید: گرچه این دو عامل ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارد و افراد مرفه قطعا سعی می کنند از مواد سالم تر و مفیدتری تغذیه کنند، اما این ارتباط صددرصد نیست و آنها نیز در برخی موارد سبک و روش غذایی ناسالمی دارند که به ناآگاهی در زمینه بحث تغذیه سالم برمی گردد.
تلاش ایلامی ها برای بهبود شرایط ناامن غذایی
ایلام از مناطقی است که در گروه استان های ناامن غذایی قرار گرفته و مسئولان این استان در جهت بهبود امنیت غذایی شهروندان آن دست به اقداماتی زده اند.
کارشناس مسئول تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایلام با اشاره به این که عوامل متعدد و زیادی در قرار گرفتن ایلام در این سطح از امنیت غذایی دخیل بوده است و مشخصا نمی توان به مورد خاصی اشاره کرد، به جام جم می گوید: این معاونت وظایفی همچون اطلاع رسانی و فرهنگسازی درخصوص بهبود فرهنگ تغذیه سالم را برعهده دارد که در سال های اخیر و به طرق مختلف همچون استفاده از رسانه صدا و سیمای استان و مدارس در حال انجام آن است.
داوود علیمردانی با بیان این که سایر ادارات استان هم براساس وظایف مشخص شده، در حال انجام اقداماتی در این زمینه هستند؛ می افزاید: با این حال فعلا نمی توان درخصوص تغییر یا بهبود شرایط استان اظهار نظری کرد و آماری ارائه داد، زیرا طبق زمان بندی، قرار است نتیجه این اقدامات و میزان ثمربخشی آنها طی یک بازه ده ساله مشخص شود.
غفاری معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کهگیلویه و بویراحمد نیز که استانش در گروه بسیار ناامن غذایی جای گرفته است نیز به چاره اندیشی در سطح استان برای رفع این محرومیت و سوءتغذیه اشاره می کند و می گوید: به همین منظور، جلساتی با حضور مدیران سازمان ها مختلف استان برگزار و قرار شد کمیته هایی مشترک با حضور این سازمان ها در زمینه تولید، توزیع مناسب و سلامت مواد غذایی تشکیل و طرح هایی برای مقابله با این سوءتغذیه و ناامنی غذایی تدوین و اجرایی شود.
به گفته وی همزمان از سال گذشته یک برنامه از سوی وزارت بهداشت در این استان اجرا شد که قرار است به رفع کمبود ویتامین D در برنامه غذایی مردم از طریق افزودن آن به آرد و نان کمک کند.
خوزستان نیز یکی دیگر از استان هایی است که بسیاری از کودکان و زنان باردار آن بویژه در مناطق محروم و روستاها دچار سوءتغذیه هستند. این استان در حالی در رده استان های ناامن غذایی قرار گرفته که یکی از قطب های بزرگ تولیدات کشاورزی، بویژه تولید گندم و صادرکننده این محصولات به دیگر استان های کشور است. با این حال به گفته صاحبدل، کارشناس مسئول واحد بهبود و تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اهواز، ضعف اقتصادی و قدرت خرید پایین بسیاری از مردم خوزستان موجب شده شرایط خوب تولیدات کشاورزی به حال این مردم مفید واقع نشود.
نظر شما