کشاورزی > روغن پالم در میان محصولات پرتجارت رتبه92 و بزرگ‌ترین حجم از بازار روغن‌نباتی دنیا را به خود اخصاص می‌دهد. اندونزی بزرگ‌ترین صادرکننده و هند بزرگ‌ترین واردکننده این محصول است.

در این میان، ایران در سال‌های گذشته به یکی از مقاصد اصلی این روغن در دنیا تبدیل شده بود. از سال1382 روند واردات این روغن با افزایش مواجه شد و به مرور زمان واردات آن به‌شدت افزایش یافت. از سال‌های1385 تا 1392 واردات این روغن در اوج خود به سر می‌برد تا اینکه هشدار وزیر بهداشت دولت یازدهم مبنی بر استفاده از این روغن در محصولات لبنی، به سرعت جلوی واردات این محصول را گرفت.

ولی سوال این است که در سال‌های گذشته، واردات این محصول چه میزان بود و پس از هشدارهای وزیر و واکنش رسانه‌ها و مردم به این امر، روند واردات این محصول چگونه بوده است. در گزارش پیش رو از سه منبع گمرک جمهوری اسلامی ایران، وزارت کشاورزی ایالات‌متحده و سایت OEC استفاده شده است که داده‌های آنها تقریبا با همدیگر تطابق و همخوانی دارند و یکی میزان واردات دلاری در سال شمسی، دومی میزان واردات وزنی به ایران در سال میلادی و دیگری واردات دلاری در سال میلادی را بررسی کرده است.

 از کشورهای فقیر به کشورهای فقیر

روغن پالم، محصولی است خام، که نه در شاخص‌های پیچیدگی اقتصادی حرفی برای گفتن دارد و نه از لحاظ شاخص‌های مولد. جیبوتی و کنگو جزو کشورهایی هستند که بیشترین حجم صادرات‌شان، روغن پالم است. در میان 4تولیدکننده بزرگ دنیا اگرچه نام هلند هم دیده می‌شود، ولی نزدیک به 90درصد از روغن‌های پالم دنیا در خط‌الرس جنوب شرقی آسیا توسط 2کشور اندونزی، مالزی و همچنین گینه‌نو تولید می‌شوند. اگرچه این روغن هزاران سال است برای مصارف خوراکی و پخت‌وپز استفاده می‌شود، ولی با نگاهی به بزرگ‌ترین واردکنندگان این محصول در دنیا، به خصایص اصلی این روغن پی می‌بریم. براساس اطلاعات وزارت کشاورزی ایالات‌متحده امریکا، کشور هند، با واردات 10میلیون و 250 هزار تن روغن بزرگ‌ترین واردکننده این روغن در دنیاست و به تنهایی بیش از 20درصد کل تجارت روغن‌های پالم را به خود اختصاص داده است. پس از آن، کشور چین با واردات 5.150میلیون تن در رده دوم قرار دارد. پاکستان با 3.3میلیون تن، مصر با 1.6میلیون تن و بنگلادش با 1.5میلیون تن در رتبه‌های بعدی قرار دارند. امریکا، میانمار، فدراسیون روسیه، ویتنام، فیلیپین و ترکیه رده‌های بعدی واردات را به خود اختصاص داده‌اند. مجموع 27کشور عضو اتحادیه اروپا نیز با مجموع 6.6میلیون تن واردات روغن پالم دارند که رقم قابل‌توجهی است.

براساس این آمار، اطلاعات سال2016 میلادی هنوز به جمع‌بندی نرسیده اما ایران در سال2015 رتبه23 را در این فهرست دارد. گفتنی است کشور هند در سال2016 با رشد 10درصدی واردات این روغن مواجه بوده است. چین پس از کاهش 12درصدی سال گذشته، امسال 3درصد رشد واردات روغن پالم داشت. پاکستان نیز از سال2009 تاکنون با روند رو به رشد واردات این محصول مواجه بوده و حجم واردات آن طی این مدت 160درصد رشد داشته است. کشورهای ساحل‌عاج، جمهوری دومنیکن، کامرون، گینه، هندوراس، الجزایر و آنگولا هم بیشترین رشد واردات را در سال جاری داشته‌اند.

 روند واردات روغن پالم به ایران

براساس اطلاعات منتشر شده توسط وزارت کشاورزی امریکا، واردات روغن پالم به ایران از سال2002 با رشد قابل‌توجهی مواجه بود و این روند نسبتا تا سال2012 ادامه داشت. در این مدت 10ساله، واردات این روغن به ایران 10برابر رشد کرد و از 72هزار تن در سال2001 به 722هزار تن در سال2012 رسید. در سال2013 واردات این محصول به ایران با کاهش 15درصدی مواجه شد و به 609هزار تن رسید. این روند در سال2014 (سالی که با هشدارهای جدید وزیر بهداشت نسبت به واردات روغن پالم همراه شد) با کاهش 68درصدی به 195هزار تن رسید. این اطلاعات تقریبا با داده‌های سایت OEC و گمرک، مطابقت دارد. این در شرایطی است که پس از آن، در سال2015 با افزایش قابل تامل و دوباره این محصول مواجهیم؛ به‌طوری که براساس آمار وزارت کشاورزی امریکا، واردات روغن پالم در 2015 به حدود 400هزار تن رسید و در 2016 نیز تاکنون همین رقم ثابت مانده است.

براساس داده‌های این سایت، بیشترین میزان واردات ایران برحسب ارزش دلاری در سال2011 صورت گرفت. در این سال ایران حتی از هلند هم روغن پالم وارد کرد تا حجم واردات این محصول، مجموعا به ارزش 868میلیون دلار برسد. براساس اطلاعات این وب‌سایت در سال‌های2012 و 2013 واردات این محصول نزدیک به 790میلیون دلار بود و در سال2014، واردات آن یکباره به 565میلیون دلار کاهش یافت.

 کاهش واردات پس از هشدارها

ازسوی دیگر، براساس اطلاعات گمرک ایران از میزان روغن وارداتی پالم، در سال1390 نزدیک به 32میلیون و 825هزار دلار روغن «سوپرپالم اولئین» وارد کشور شد. در همین سال به میزان 159میلیون و 986هزار دلار هم «پالم اویل» و 498میلیون و 796هزار دلار «پالم اولئین» وارد کشور شده است. بر این اساس در سال1390 مجموعا حدود 691میلیون دلار انواع روغن پالم وارد کشور شد.

در سال91 واردات این محصول با افزایش 133درصدی همراه بود. واردات «سوپرپالم اولئین» به 44میلیون و 512هزار دلار افزایش یافت و 111میلیون و 902هزار دلار «پالم اویل» وارد کشور شد. در این سال «پالم اولئین» به تنهایی 645میلیون و 330هزار دلار واردات داشت که باعث افزایش شدید واردات این محصول به کشور شد. واردات انواع روغن پالم در سال1391 به 801میلیون و 744هزار دلار رسید. واردات «سوپرپالم اولئین» در سال92 به 11میلیون و 880هزار دلار و «پالم اویل» به 74میلیون و 152هزار دلار کاهش یافت. در این سال اما روند واردات «پالم اولئین» تغییر چندانی نداشت و مجموع واردات آن به 637میلیون و 750هزار دلار رسید.

 مجموع واردات انواع روغن در این سال به 723میلیون دلار رسید.

در تابستان سال93 اما، با هشدارهای وزیر واردات روغن پالم کمی کاهش یافت که تاثیر آن در آمارها دیده می‌شود. واردات محصول «سوپرپالم اولئین» در این سال به 2میلیون و 296هزار دلار کاهش یافت ولی «پالم اویل» با روند افزایشی بسیار عجیبی به 486میلیون و 323هزار دلار رسید. با افزایش این محصول، واردات «پالم اولئین»، محصول دیگری که همواره بیشترین سهم را از بازار داشت، کاهش بسیار شدیدی را تجربه کرد و به 2میلیون و 37هزار دلار رسید. صحبت‌های وزیر راجع به استفاده از روغن پالم در محصولات لبنی داخلی و بازتاب رسانه‌یی آن در نیمه این سال باعث شد مجموع واردات این روغن ارزان قیمت به 490میلیون دلار برسد که کاهش 32درصدی را نسبت به سال قبل آن داشت. در سال94 نیز، واردات این روغن به‌شدت کاهش یافت. بر اساس اطلاعات گمرک جمهوری اسلامی ایران واردات محصول «سوپرپالم اولئین» و «پالم اولئین» در این سال به صفر رسید و تنها «پالم اویل» وارد کشور شد. میزان واردات این محصول به 224میلیون و 217هزار دلار رسید. براساس اطلاعات ثبت شده در گمرک ایران این تنها نوعی از روغن پالم بود که در این سال به کشور وارد شد که نشان از کاهش 55درصدی واردات این محصول به کشور بود.

 ادامه روند واردات در سال‌ جاری

بر اساس این گزارش، در 5ماهه ابتدایی سال96 اما دوباره واردات «پالم اولئین» از سر گرفته شد و تاکنون این محصول به ارزش 282هزار دلار به گمرک اصفهان وارد شده است. «سوپرپالم اولئین» هنوز به کشور واردات ندارد و «پالم اویل» هم در 5ماهه ابتدایی سال، 95میلیون و 521هزار دلار واردات داشته است. اگر واردات این روغن با همین روند ادامه پیدا کند ممکن است مجموع واردات آن در آخر سال از سال گذشته بیشتر شود. این در شرایطی است که بر اساس آمار، اگر میانگین واردات روغن پالم اویل در مدت مشابه سال گذشته درنظر گرفته شود، رقمی بیش از 230میلیون دلار تا پایان سال جاری به دست می‌آید که زنگ خطری برای افزایش چراغ خاموش حجم و ارزش واردات این ماده مضر صنعت غذاست.

منبع:تعادل