علیرضا کیهان پور - رییس روابط عمومی سازمان شیلات ایران
پنجم مهرماه، سالروز موافقت حضرت امام (ره) مبنی بر الحاق شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی در سال 1366 خورشیدی است. شیلات از نظر لغوی مشتق از واژه "شیل" و جمع آن به سیاق عربی بوده و شیل در زبان گیلکی به مفهوم سدی چوبی است که به منظور صید ماهی درعرض رودخانه ها ساخته میشد، است؛ کما اینکه در فرهنگ شش جلدی "معین"، ذیل واژه های شیل و شیلات، شیلات را به مفهوم دستگاه صید و صیادی می دانسته اند. البته برخی نیز لفظ شیلات را به کسر حرف شین، به معنی بریدگی هایی از دریا می دانسته اند که اندکی در خشکی پیش رفته و در آنجا ماهی صید می کرده اند.
با این حال منابع تاریخی موجود نشان می دهد که از سال 907 تا 1135 خورشیدی، فعالیت های صید و صیادی در کرانه های جنوبی دریای خزر، عمدتا توسط بازرگانان و ماهیگیران روسیه تزاری و ساکنان سواحل جنوبی انجام می گرفته است.
از یادداشت های "رابینیو"، کنسول بریتانیا در رشت بر می آید که در آغاز ماهیگیران روسی به ویژه به اطراف نوارود، گرگان رود و سفید رود می آمدند و با دادن هدایایی ناچیز از قبیل پوست های خز و سنجاب به فئودال ها و فرمانداران محلی آن دوران، (به ویژه حاجی علی اکبر خان ،حاکم لاهیجان ) اجازه ماهیگیری می گرفتند؛ تا آنجا که سرانجام حاجی علی اکبر خان با آن ها قراردادی نهاد که بر اساس آن سال اول سیصد تومان و سال دوم پانصد تومان بابت صید ماهی در کرانه ایرانی دریای خزر به دولت ایران بپردازند.
اگر به طور خلاصه به تاریخچه تاریخ معاصر شیلات ایران نگاهی بیفکنیم که حجم آن از حوصله خوانندگان محترم خبرگزاری کشاورزی ایران(ایانا) نیز خارج نباشد، می توان چنین گفت:
سال 1306: تاسیس شرکت مختلط ایران و شوروی سابق برای صید ماهی در سواحل جنوب دریای خزر
سال 1332: ملی شدن شرکت شیلات ایران
سال 1335: ادغام شرکت های شیلات شمال و جنوب در معاونت امور شیلات و آبزیان وزارت کشاورزی با نام "شرکت سهامی شیلات ایران"
سال 1366: انتزاع شرکت سهامی شیلات ایران از وزارت کشاورزی و الحاق آن به وزارت جهاد سازندگی وقت در پنجم مهرماه بنابرموافقت حضرت امام(ره)
سال 1379: تشکیل وزارت جهاد کشاورزی و پیوستن شیلات ایران به وزارتخانه جدید
سال 1384: تصویب قانون انحلال شرکت سهامی شیلات ایران و تاسیس "سازمان شیلات ایران"
و اما آنچه در جریان الحاق شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی وقت بنابر موافقت حضرت امام اتفاق افتاد، در پی می آید:
هیات دولت طی نامه شماره 16/141/7 در تاریخ66/07/05 به مهندس زنگنه، وزیر وقت جهاد سازندگی اعلام می دارد که حضرت امام با الحاق شرکت سهامی شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی موافقت فرمودند. البته در تاریخ 66/06/21 وزیر وقت و شورای مرکزی جهاد سازندگی پیشنهادی را مبنی بر انتزاع شرکت سهامی شیلات ایران از وزارت کشاورزی و الحاق آن به جهاد سازندگی را به روسای وقت سه قوه ارسال نموده بودند که در تاریخ 66/06/29 طی مکاتبه ای با حضرت امام(ره) چنین آمده بود:
"وزیر و شورای مرکزی جهاد سازندگی طی نامه ای تقاضا کرده اند با عنایت به ضرورت بالا بردن صید ماهی و آبزیان، شرکت شیلات از وزارت کشاورزی منفک و به وزارت جهاد سازندگی ملحق گردد. این درخواست در جلسه شورای سه قوه در روز چهارشنبه 66/06/25 مطرح و به اتفاق با این نظر موافق داشته و آن را منوط به صلاح دید مقام معظم ولایت فقیه دانسته اند. استدعا دارد چنانچه نظر مبارک بر این امر قرار دارد، اعلام فرمایید تا اقدام لازم صورت گیرد."
حضرت امام خمینی(ره) نیز در تاریخ 66/06/30در پی نوشت نامه 66/06/29 مرقوم فرمودند:
"بسمه تعالی، در فرض مذکور موافقت می شود. روح الله موسوی الخمینی- 66/06/30 "
لذا این موافقت حضرت امام(ره) پس از طی مراحل قانونی و اداری در تاریخ 66/07/05 به وزیر وقت جهاد سازندگی، مهندس بیژن نامدار زنگنه ابلاغ شد و از پنجم مهرماه سال 66 شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی وقت ملحق شد.
اکنون 27 سال از آن موافقت تاریخی حضرت امام(ره) و اعتمادی که در این راستا به فرزندان جهادیش داشتند می گذرد. لذا به نظر می رسد تعیین "روز ملی آبزیان" در تقویم رسمی ایران می تواند روز پنجم مهرماه هر سال را به عنوان یک شاخص و روز تاریخی در نظر نگاه دارد و در مناسبت های تاریخی شیلات ایران ثبت و ماندگار شود.
پنجم مهرماه، سالروز موافقت حضرت امام (ره) مبنی بر الحاق شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی در سال 1366 خورشیدی است. شیلات از نظر لغوی مشتق از واژه "شیل" و جمع آن به سیاق عربی بوده و شیل در زبان گیلکی به مفهوم سدی چوبی است که به منظور صید ماهی درعرض رودخانه ها ساخته میشد، است؛ کما اینکه در فرهنگ شش جلدی "معین"، ذیل واژه های شیل و شیلات، شیلات را به مفهوم دستگاه صید و صیادی می دانسته اند. البته برخی نیز لفظ شیلات را به کسر حرف شین، به معنی بریدگی هایی از دریا می دانسته اند که اندکی در خشکی پیش رفته و در آنجا ماهی صید می کرده اند.
با این حال منابع تاریخی موجود نشان می دهد که از سال 907 تا 1135 خورشیدی، فعالیت های صید و صیادی در کرانه های جنوبی دریای خزر، عمدتا توسط بازرگانان و ماهیگیران روسیه تزاری و ساکنان سواحل جنوبی انجام می گرفته است.
از یادداشت های "رابینیو"، کنسول بریتانیا در رشت بر می آید که در آغاز ماهیگیران روسی به ویژه به اطراف نوارود، گرگان رود و سفید رود می آمدند و با دادن هدایایی ناچیز از قبیل پوست های خز و سنجاب به فئودال ها و فرمانداران محلی آن دوران، (به ویژه حاجی علی اکبر خان ،حاکم لاهیجان ) اجازه ماهیگیری می گرفتند؛ تا آنجا که سرانجام حاجی علی اکبر خان با آن ها قراردادی نهاد که بر اساس آن سال اول سیصد تومان و سال دوم پانصد تومان بابت صید ماهی در کرانه ایرانی دریای خزر به دولت ایران بپردازند.
اگر به طور خلاصه به تاریخچه تاریخ معاصر شیلات ایران نگاهی بیفکنیم که حجم آن از حوصله خوانندگان محترم خبرگزاری کشاورزی ایران(ایانا) نیز خارج نباشد، می توان چنین گفت:
سال 1306: تاسیس شرکت مختلط ایران و شوروی سابق برای صید ماهی در سواحل جنوب دریای خزر
سال 1332: ملی شدن شرکت شیلات ایران
سال 1335: ادغام شرکت های شیلات شمال و جنوب در معاونت امور شیلات و آبزیان وزارت کشاورزی با نام "شرکت سهامی شیلات ایران"
سال 1366: انتزاع شرکت سهامی شیلات ایران از وزارت کشاورزی و الحاق آن به وزارت جهاد سازندگی وقت در پنجم مهرماه بنابرموافقت حضرت امام(ره)
سال 1379: تشکیل وزارت جهاد کشاورزی و پیوستن شیلات ایران به وزارتخانه جدید
سال 1384: تصویب قانون انحلال شرکت سهامی شیلات ایران و تاسیس "سازمان شیلات ایران"
و اما آنچه در جریان الحاق شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی وقت بنابر موافقت حضرت امام اتفاق افتاد، در پی می آید:
هیات دولت طی نامه شماره 16/141/7 در تاریخ66/07/05 به مهندس زنگنه، وزیر وقت جهاد سازندگی اعلام می دارد که حضرت امام با الحاق شرکت سهامی شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی موافقت فرمودند. البته در تاریخ 66/06/21 وزیر وقت و شورای مرکزی جهاد سازندگی پیشنهادی را مبنی بر انتزاع شرکت سهامی شیلات ایران از وزارت کشاورزی و الحاق آن به جهاد سازندگی را به روسای وقت سه قوه ارسال نموده بودند که در تاریخ 66/06/29 طی مکاتبه ای با حضرت امام(ره) چنین آمده بود:
"وزیر و شورای مرکزی جهاد سازندگی طی نامه ای تقاضا کرده اند با عنایت به ضرورت بالا بردن صید ماهی و آبزیان، شرکت شیلات از وزارت کشاورزی منفک و به وزارت جهاد سازندگی ملحق گردد. این درخواست در جلسه شورای سه قوه در روز چهارشنبه 66/06/25 مطرح و به اتفاق با این نظر موافق داشته و آن را منوط به صلاح دید مقام معظم ولایت فقیه دانسته اند. استدعا دارد چنانچه نظر مبارک بر این امر قرار دارد، اعلام فرمایید تا اقدام لازم صورت گیرد."
حضرت امام خمینی(ره) نیز در تاریخ 66/06/30در پی نوشت نامه 66/06/29 مرقوم فرمودند:
"بسمه تعالی، در فرض مذکور موافقت می شود. روح الله موسوی الخمینی- 66/06/30 "
لذا این موافقت حضرت امام(ره) پس از طی مراحل قانونی و اداری در تاریخ 66/07/05 به وزیر وقت جهاد سازندگی، مهندس بیژن نامدار زنگنه ابلاغ شد و از پنجم مهرماه سال 66 شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی وقت ملحق شد.
اکنون 27 سال از آن موافقت تاریخی حضرت امام(ره) و اعتمادی که در این راستا به فرزندان جهادیش داشتند می گذرد. لذا به نظر می رسد تعیین "روز ملی آبزیان" در تقویم رسمی ایران می تواند روز پنجم مهرماه هر سال را به عنوان یک شاخص و روز تاریخی در نظر نگاه دارد و در مناسبت های تاریخی شیلات ایران ثبت و ماندگار شود.
نظر شما