مهدی زاهدی اول- مدیرعامل شرکت مه کامه

صنایع غذایی> بررسی وضعیت صنعت روغن نباتی طی سالای اخیر حاکی از آن است که این صنعت از اوایل دهه 90 تاکنون  موفق به دریافت مجوز افزایش قیمت واقعی نشده است و بعد از تغییرات فراوان در  نرخ ارز تخصیصی به صنعت، تحمل یارانه تولید دانه های روغنی داخلی در طی حداقل 2 سال گذشته، افزایش تعرفه های گمرکی در کنار پرداخت هزینه تعیین شده از سوی گمرک و افزایش های سنواتی نرخ حقوق و دستمزد و به تبع آن افزایش هزینه های پرداختی به سازمان تأمین اجتماعی و هزینه های انرژی بالاتر در طی 5 سال اخیر که به تفکیک در آینده مورد بررسی قرار خواهد گرفت مشخص می شود که تغییر قیمت روغن نباتی واقعی نبوده است.

مهم ترین عامل تعیین قیمت روغن نباتی، نرخ روغن نباتی خام تحویلی به صنعت است که امید می رود در آینده و با توجه به فراخور موضوعات نسبت به سایر هزینه های تحمیلی به صنعت روغن نباتی کشور و محل جبران آن توجه ویژه ایی صورت پذیرد  تا مشخص شود این صنعت برای نابسامانی در تعیین قیمت و مدیریت بازار و افزایش هزینه های تولید چه بهای سنگینی را در طی 5 سال گذشته پرداخت کرده است. 

تحلیل مقایسه ای نرخ 5 ساله روغن خام پالم در اردیبهشت ماه هر سال حاکی از آن است که با تجمیع نوسانات سالانه، برای یک کیلوگرم از این نوع روغن 100 واحد پرداخت شده است که در اردیبهشت 1395 این پرداختی معادل 88 واحد یعنی 12 درصد کمتر از سال 1390 بوده است، با توجه داشت این تحلیلی است که طی این چند سال بارها و بارها تمام تحلیل گران این حوزه بر آن پا فشاری داشته اند اما باید صبور بود و دید که آیا این کاهش در نهایت در بهای تمام شده محصول نهایی لحاظ شده و تاثیر کاهشی بر قیمت محصول نهایی داشته است یا خیر؟!

بر مبنای مقایسه های 5 ساله مورد نظر می توان این تحلیل را بر روی روغن آفتابگردان نیز داشت که 100 واحد ارزش سال 1390 این روغن به 70 واحد در اردیبهشت سال 1395 رسیده است این به آن معنا است که نرخ جهانی روغن خام آفتابگردان حدود 30 درصد در طی این دوره کاهش ارزش جهانی داشته است.



در روغن خام سویا نیز همین تحلیل استوار است که 100 واحد این محصول در سال 1390 به 67 واحد در سال 1395 رسیده است و این به این معنی است که ارزش جهانی روغن خام روغن سویا 33 درصد کاهش داشته است.

اما بخش اساسی در این تحلیل نرخ ارز تخصیصی به روغن نباتی و یا دانه های روغنی  طی همین دوره مورد بررسی است که با افزایش 249 واحدی تاثیر کاهش نرخ روغن خام را در خود هضم نموده و شاهد افزایش قیمت روغن نباتی در بازار  هستیم.






البته نکته حائز اهمیت آن است که در جدول ذیل تنها تجمیع عوامل تاثیر گذار بر روی قیمت روغن خام تحویلی قبل از گمرک نشان داده شده است . مثلاً درست است که در سال 1391 خرید یک کیلوگرم محصول معادل 90 واحد سال 1390 هزینه برای تولیدکننده داشته است اما با افزایش نرخ ارز این کاهش معادل 214 درصد افزایش را تجربه نموده است که علی رغم تثبیت نسبی نرخ ارز  طی سال های 1393 تا 1395 و کاهش نسبی نرخهای جهانی، با این حال شاهد افزایش 185 درصدی بهای روغن خام نسبت به سال 1390 هستیم.





تحلیل نمودارهای فوق این نظریه را رد می نماید که نرخ های ارائه شده در سنوات قبل بالاتر از حد مجاز بوده است، که از ابتدا نیز بعید به نظر می رسید زیرا سازمانهای دولتی متولی با همین حساسیت، دست اندرکار بوده اند. البته پشت پرده زیرقیمت فروشی های موجود در صنعت روغن نباتی را تنها نمی توان به بالا بودن نرخ مصرف کننده بسط داد. شاید عده ای به صورت هدفمند به دنبال ایجاد قطب بندی در این صنعت هستند و بنظر می رسد پیروز این ماجرا تولید کننده و یا بخش خصوصی واقعی نیست، مجموعه هایی که به واسطه رانتهایی با وعده کنترل قیمت و یا رویای لیدری بازار در حال شکل دادن انحصار در این بازار هستند نیز مسلماً در آینده پیروز این رویه ای که امروز در پیش گرفته اند نخواهند بود.
در همین راستا به نظر می رسد هیات مدیره و متولیان جدید انجمن روغن نباتی که بخش قابل قبولی از آن همان شرکت های کوچک و معروف به یک درصدی هستند و این ایرادات را به عینه دیده اند شاید بهتر بتوانند صدای شکستن استخوانهای واحدهای کوچک تر را که بلند شده است اول به گوش واحدهای بزرگتر و به تبع آن به گوش مسوولین مرتبط برسانند و فکری برای صنعت نمایند.

البته شرکت های کوچکتر صنعتی در آینده برای حفظ و بقای خود و بازگشت توجیه اقتصادی از دست رفته برای ادامه فعالیت، راهی جز ادغام و استفاده از مزیتهای صرفه جویی در هزینه ها، دسترسی به مواد اولیه و تجهیزات با شرایط بهتر، صرفه جویی به مقیاس تولید و کاهش هزینه های مالی تغییر بازار و مهمتر از همه اتحاد در مسیرهای توزیع ندارند و می توانند از شاه بیت مزیت ادغام که همانا استراتژی های رهبری هزینه، تمایز و تمرکز است به نحو مطلوبی بهره برداری نمایند. در آخر باید به این پرسش اندیشید که آیا در آینده می توان امیدوار بود صنعت روغن نباتی بتواند با اصلاح رویکرد و بهبود فرآیندهای موجود نسبت به احیای بخشهای صدمه دیده اقدام نماید؟