محمدرضا جمشیدی 

گندم؛ قوت لایموت مردم ایران زمین، ترازوی سنجش عملکرد بخش کشاورزی، مظهر خودکفایی و خوداتکایی و استراتژیک‌ترین محصول کشاورزی کشور این روزها به کرات در صدر اخبار رسانه‌ها قرار می‌گیرد. 

از مهرماه و روز جهانی غذا و صحبت‌های دکتر هاشمی، وزیر بهداشت مبنی بر غیرکیفی بودن گندم‌های تولید داخل گرفته که چند هفته‌ای در صدر اخبار رسانه‌ها قرار گرفت و نظریات موافق و به‌خصوص مخالف بسیاری را برانگیخت تا کنفرانس خبری اخیر یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی آرد و نان (Ibex 2017) و سخنان محمدرضا مرتضوی، رییس هیأت مدیره کانون انجمن‌های صنفی صنایع غذایی مبنی بر اختلاط گندم با خاک و حمله به جدول پاکی گندم که خرید گندم با 7 درصد خاک و 10 درصد افت را مجاز دانسته است. 

واکنش به سخنان مرتضوی که در میان فعالان صنعت آرد کشور هم از زعمای تشکلی این صنف به‌شمار می‌رود و از نفوذ بسیاری هم برخوردار است از آنچنان بازخوردی برخوردار شد که شاید خبرنگاران پرشمار حاضر در این کنفرانس خبری هم تصورش را نداشتند. 

انعکاس این سخنان در اخبار نیمروزی یعنی ساعتی پس از کنفرانس خبری و متعاقب آن گزارش ویژه بخش خبری 20:30 و پخش سخنانش در تقریباً اکثر اخبار پخش شده آن روز و حتی شبکه‌های ماهواره‌ای و تیترهای اثرگذار خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها، طی یکی دو روز گندم را در صدر اخبار اقتصادی کشور قرار داد. 

تبعات این سخنان به حدی بود که حتی زلزله تأسف‌بار 24 ساعت بعد از آن و حجم بالای اخبار دردناک این زلزله ناگوار نیز به فاصله چند روز بعد مانع پرداختن به ابعاد گلایه‌های رییس هیأت‌مدیره کانون انجمن‌های صنفی صنایع غذایی از نحوه خرید گندم و تحویل نامناسب برخی محموله‌های ورودی گندم به کارخانه‌های آرد کشور نشد. 

آیا به‌راستی گندم‌های تولید داخلی غیرکیفی است؟ و یا این‌که حجم واقعی اختلاط خاک با گندم ورودی به سیلوها چقدر است؟ و سرانجام این‌که قانونگذاران و تعبیه‌کنندگان جدول پاکی گندم که مرتضوی از آن به‌نام جدول ناپاکی یاد کرد با چه ادله‌ای مبادرت به تنظیم این جدول چالش‌برانگیز کرده‌اند؟ 

گندم شاه بیت تولید محصولات کشاورزی کشور به‌شمار می‌رود و به‌خصوص پس از سال 82 و برگزاری جشن خودکفایی گندم در ماه‌های پایانی دولت اصلاحات که اتفاقاً مقارن با وزارت محمود حجتی وزیر فعلی جهادکشاورزی هم بود، رنگ و بوی سیاسی‌تری به خود گرفته است. 

در مقطعی در دولت نهم و دهم واردات گندم پاشنه آشیل وزارت جهادکشاورزی وقت بود و حتی لکه تاریکی در کارنامه دولت وقت به‌شمار می‌رفت، همانگونه که خودکفایی مجدد در دولت تدبیر و امید برگ زرینی در کارنامه این دولت تلقی می‌شود. 

اما نکته مهم در همه این اتفاقات و صحبت‌ها این است که همیشه در هر هجمه وارد یا ناواردی به بخش کشاورزی گندم متهم ردیف اول است و به یکباره دسترنج زارعان غیرتمند و سختکوش کشور مورد تهدید قرار می‌گیرد که به‌نظر می‌رسد رویه شایسته‌ای نباشد. 

در شرایط فعلی حدود 40 درصد از سطح زیرکشت گندم کشور به‌صورت دیم تولید و وارد چرخه خرید گندم می‌شود که طبیعی است گندمی که از هر هکتار حدود 5/1 تا 5/2 تن برداشت می‌شود، گندم کیفی نباشد، اما باید قبول کرد که قسمت اعظم گندم تولیدی کشور در خوزستان، فارس و چنداستان دیگر گندم‌های کیفی و مرغوبی است که طعنه به کیفیت پایین گندم‌های تولیدی کشور را اندکی غیرمنصفانه می‌کند. 

اما ایراد به مکانیسم خرید تضمینی گندم، از قیمت‌های بالای تعیین شده که هیچ سنخیتی با قیمت‌های جهانی ندارد، جدول پاکی گندم و حتی نگاه حاکم کمیت‌گرایانه در پروسه خرید به‌نظر می‌رسد از جمله مباحثی باشد که نیاز به بازنگری و تغییر اساسی سیاست‌های موجود دارد. 

قطعاً واکنش به فضای ایجاد شده برای گندم تولیدی داخلی باید فراتر از آن چیزی باشد که از سوی جهادکشاورزی مشاهده شد. 

یعنی باید پذیرفت انتشار خبری مبنی بر اطمینان بخشی به مردم که نان کشور آلوده به خاک نیست برای پاسخگویی به هجمه اخیر آنقدر سطحی است که امیدواریم در بازنگری سیاست‌ها دچار چنین دیدگاه‌هایی نشویم، چرا که از ابتدا منظور آلودگی نان به خاک نبود، آلودگی گندم‌های خریداری شده که وارد کارخانه‌های آرد می‌شود مورد انتقاد قرار گرفته بود. 

به‌ هرحال امیدواریم سیاستگذاران بخش کشاورزی در فضای ایجاد شده دو ماهه اخیر درخصوص گندم نهایت بهره را ببرند و با اتخاذ سیاستی کاراتر تولید گندم کشور را نزدیک‌تر به قیمت‌‌های بازار جهانی و کیفی‌تر از آنچه امروز تولید می‌شود، هدایت کنند.