پسته و زعفران و سیب‌زمینی، حالا از ارزآورترین تولیدات ایرانی شده‌اند. فرآورده‌هایی که در سال‌های اخیر کمتر نامی از آنها در فهرست صادرات سنتی ایران شنیده می‌شد؛ و فرآورده‌های صادراتی دیگر مانند قیر و پلی‌اتیلن و سنگ‌آهن جای آنها را تنگ کرده بود. ولی به نظر می‌رسد در شرایطی که صادرات دیگر تولیدات ایران به دلیل فشار تحریم‌ها، حال و هوای چندان رو به راهی ندارد، باید منتظر بازگشت دوباره تولیدات کشاورزی به صدر جدول کالاهای صادراتی ایران باشیم. این در حالی است که صادرات این محصولات به دلیل بالا رفتن قیمت ارز در ایران آن‌چنان پرسود و به صرفه شده که شمار زیادی از فعالان اقتصادی که کارت بازرگانی دارند رو به صادرات این تولیدات آورده‌اند، تا آنجا که در یک نمونه، صادرات انواع پسته از ایران در هشت ماه امسال نسبت به همین مدت در سال گذشته، از رشد 100درصدی برخوردار شده است که به خوبی نشان می‌دهد صادرکنندگان به‌رغم مشکلاتی که در دریافت پول فروش محصولات به طرف‌های خارجی دارند، کماکان ترجیح می‌دهند سود چند برابری ناشی از اختلاف قیمت دلار در داخل و خارج از کشور را از دست ندهند. طبق اعداد و ارقامی که گمرک ایران از میزان صادرات هشت ماه امسال ارائه داده است، برخی از تولیدات کشاورزی ایران فروش چشمگیری در بازارهای خارج از کشور داشته‌اند. بر این اساس، در 9 ماه امسال و آن طور که آمار گمرک ایران نشان می‌دهد، در هشت ماه امسال حدود 587 میلیون دلار پسته به خارج از ایران صادر شده است. این در حالی است که بر اساس آمار صادرات و وارداتی که روی خروجی سایت اتاق بازرگانی تهران قرار گرفته، در 9 ماه امسال این رقم افزایش قابل ملاحظه‌ای نیز داشته و در این مدت به رقم 845 میلیون دلار رسیده است. زعفران، دیگر کالای سنتی ایران نیز در این مدت از اقبال فروش بالایی در بازارهای خارجی برخوردار بوده است به طوری که اگر به آمار گمرک ایران مراجعه شود، در هشت‌ماهه امسال 100 تن زعفران در بسته‌بندی‌های 10 تا 30 گرمی به ارزش 213 میلیون دلار به کشورهای دیگر صادر شده که در مقایسه با سال 1390 که به ارزش 114 میلیون دلار صادر شده بود 87 درصد افزایش داشته است. مراجعه به سایت اتاق بازرگانی تهران و نگاهی به آمار صادرات و واردات ایران در 9ماهه امسال، حکایت دیگری از رشد صادرات زعفران در ایران دارد؛ به گونه‌ای که در این مدت، یعنی از فروردین‌ماه امسال تا آذر‌ماه، رقم ارزش صادرات زعفران ایران به 300 میلیون دلار رسیده که گویای رشد چشمگیری در صادرات این تولید کشاورزی است. آمار گمرک ایران همچنین از افزایش صادرات دیگر محصولات کشاورزی از جمله سیب‌زمینی، سیب، رب گوجه‌فرنگی، هندوانه، کیوی، شیر و فرآورده‌های لبنی در هشت ماه نخست امسال خبر می‌دهد. این در حالی است که بر اساس همین آمار، صادرات خرما در هشت ماه گذشته نزدیک به 40 درصد کاهش داشته است. بیشترین رشد صادرات انواع محصولات کشاورزی در هشت ماه امسال نصیب پسته شده است؛ به طوری که طبق آمار گمرک، انواع پسته خندان به وزن 61 هزار تن و ارزش 492 میلیون دلار طی این مدت به کشورهای دیگر صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 100 درصد از نظر وزنی و 100 درصد از نظر ارزشی افزایش نشان می‌دهد. یک کیلوگرم پسته به ارزش 1/8 دلار صادر شده که با ارز مبادله‌ای حدود 20 هزار تومان در هر کیلوگرم می‌شود.
کشورهای خریدار
کشورهایی که بازار آنها بیشترین حجم از تولیدات کشاورزی صادراتی ایران را جذب کرده‌اند، همان‌ها هستند که در ابتدای فهرست بازارهای هدف ایران طی چند سال اخیر نشسته‌اند. کشورهایی نظیر عراق، افغانستان و امارات متحده عربی، که بیشترین خریدها از ایران را، این کشورها انجام می‌دهند. در بخش صادرات محصولات و تولیدات کشاورزی و غذایی نیز این سه کشور همسایه، مهم‌ترین بازارهای هدف ایران بوده‌اند. حال آنکه بزرگ‌ترین خریدار پسته ایران در هشت ماه امسال کشوری از شرق آسیاست. کشور کوچک اما ثروتمند هنگ‌کنگ در این مدت حدود 231 میلیون دلار از حجم صادرات پسته خندان ایران را در بازار خود جذب کرده است که در این میان مهم‌ترین بازار صادراتی این محصول در هشت ماه گذشته بوده است.
علاوه بر این، حدود 90 میلیون دلار نیز پسته ناخندان یا همان دهان‌بسته از ایران به این کشور آسیایی صادر شده است که از این حیث نیز، هنگ‌کنگ بزرگ‌ترین بازار صادراتی این نوع از پسته ایران نیز بوده است. اما در بخش زعفران اوضاع قدری متفاوت است. در هشت‌ماهه گذشته امسال، بیشترین حجم بسته‌های 10 تا 30 گرمی زعفران به کشور امارات متحده عربی صادر شده است. طبق آمار گمرک ایران، در این مدت، حدود 106 میلیون دلار زعفران در بسته‌بندی‌های 10 تا 30 گرمی به این کشور عربی صادر شد که از این حیث 35 درصد صادرات زعفران ایران به خارج را در‌برمی‌گیرد. دومین کشور هدف صادراتی زعفران ایران نیز اسپانیاست. در هشت ماه گذشته امسال، 68 میلیون دلار زعفران بسته‌بندی‌شده به این کشور اروپایی صادر شد. با این حال، گفته می‌شود حجم زیادی از زعفران صادراتی ایران در این کشور بار دیگر بسته‌بندی شده و به نام اسپانیا به دیگر نقاط جهان ارسال می‌شود.
در رویای دلار
پس از نوسانات شدید در بازار ارز که چند ماهی اقتصاد ایران را دچار تحول کرده بود، صادرکنندگان کالاهای ایرانی همواره در مظان این اتهام بوده‌اند که در چنین شرایطی منافع و سود شخصی را بر منافع ملی ترجیح می‌دهند و با فضای پیش آمده برای اختلاف قیمت ارز در داخل و خارج از کشور بیشتر به دنبال کسب سود می‌گردند و جیب‌های خود را از دلارهای صادراتی پر می‌کنند. این رویکرد البته از سوی جامعه صادرکنندگان مورد نکوهش قرار گرفته؛ در حالی که فعالان اقتصادی این عرصه معتقدند جاذبه فعالیت صادراتی همین است. ضمن آنکه مانعی نیز برای صادرات کالاها و افرادی که در این عرصه فعالیت می‌کنند در قانون وجود ندارد. اما در بخش صادرات فرآورده‌های غذایی و کشاورزی، در گزارش هشت ماه امسال که گمرک ایران آن را ارائه داده است، صادرکنندگان این بخش توانستند بیشترین درآمد ارزی را از آن خود کنند. یکی از دلایل اصلی رشد چشمگیر صادرات تولیدات کشاورزی نیز، افزایش قیمت دلار و ارز بوده است که برای صادرکنندگان این بخش پر‌خیر و برکت بوده. از این رو صادرات محصولات کشاورزی، از انواع خشکبار گرفته تا میوه‌های درختی در یک چرخه پرسود قرار گرفته که بر رشد آمار صادرات این بخش اثر مستقیم گذاشته است. اما صادرکنندگانی که این تولیدات را به اغلب کشورهای همسایه و دوست صادر می‌کنند، چه راهی برای ورود ارز حاصل از صادرات و فروش کالاهای خود به کشورهای خارج دارند؟ اینکه در شرایط سخت و طاقت‌فرسای تحریم‌ها که برای فعالان اقتصادی پیش آمده، آنها چگونه می‌توانند پول حاصل از فروش محصولات صادراتی را به داخل ایران بازگردانند، خود نکته‌ای است که رمزگشایی از آن تقریباً غیر‌ممکن است چرا که تجار و بازرگانان ایرانی ترجیح می‌دهند در شرایط تحریم، هزارتوی دریافت پول از آن سوی آب‌ها را برملا نکنند تا کانال‌های ارتباطی که نتیجه سال‌ها تلاش و همکاری و بازاریابی است مسدود نشود. این ماجرایی است که بعید به نظر می‌رسد هرگز رونمایی شود و مسیر‌های انتقال و دریافت پول برای صادرکنندگان همچنان مخفی خواهد ماند، حتی برای دولت ایران نیز این مخفی‌کاری ادامه خواهد داشت. با این حال، اختلاف نرخ دلار در داخل و خارج از کشور آن‌‌قدرها هست که صادرکنندگان، سود ناشی از فروش کالاها در خارج از کشور را به گرفتاری‌های دریافت و انتقال پول به داخل، به جان می‌خرند.
منبع: تجارت فردا
نظر شما