ماریا نوری زاده - بی شک نگاه صادراتی و توجه به بازارهای هدف یکی یکی از مظاهر توسعه یافتگی کشورها به شمار می‌رود . در ایران نیز صنعت غذا با توجه به مزیت‌های پر شماری که دارد از ظرفیت‌های بسیار برای صادرات به خصوص کشور‌های منطقه و در راس آنها عراق، افغانستان، کشور‌های حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه دارد.
اما متاسفانه تقلب برندهای ایرانی در کشور‌های هدف و مسایل پیرامونی اش ضرورت ثبت برندهای ایرانی را در کشور‌های هدف دو چندان کرده است.
با توجه به گنگ بودن شیوه‌های ثبت برند و تقلب‌هایی که گاهی در این راه صورت می‌گیرد، یکی از پرسش‌هایی که همواره ذهن فعالان بخش صنایع غذایی را به خود مشغول کرده است روش‌های ثبت برند در کشور‌های مختلف و ممانعت از هرگونه سوءاستفاده احتمالی آن می‌باشد.
جهت اطلاع از چگونگی ثبت برند در کشور‌های هدف پای صحبت‌های دکتر عظیم فضلی پور , استاد دانشگاه و عضو شورای علمی سازمان جهانی علایم تجاری و عضو کمیته علمی برند سازمان توسعه تجارت نشسته ایم تا پاسخ پرسش‌های مدیران صنعت غذا را جویا شویم .
آنچه در پی می‌آید ماحصل این گفت و گو است که با هم می‌خوانیم :
سال گذشته دو کشور عراق و افغانستان از جمله بازارهای مهم صادراتی کالاهای ایرانی بوده اند. وضعیت برندهای ایرانی در بازار افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازار افغانستان یک بازار در حال رشد است. براساس گزارش بانک جهانی، افغانستان رتبه 164 کسب و کار در جهان را داشته است و پیش بینی می‌شود در سال 2014 این رتبه به رقمی پایین تر از 150 تنزل کند که پیشرفت مناسبی برای اقتصاد این کشور است. از سوی دیگر افغانستان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی است و بزودی با تطبیق شرایط داخلی اش بر مقررات تریپس عضو فعال این سازمان شود. بازار افغانستان در ابتدای امر بازار خوبی برای کالاهای ایرانی محسوب می‌شد اما متاسفانه به دلایلی امروزه این بازار همانند سابق نیست و بسیاری از برندهای خوب ایرانی دیگر در این بازار حضور ندارند. یکی از دلایل اصلی ورود کالاهای تقلبی با برندهای مشهور ایرانی در این بازار بوده که اطمینان را از مشتری سلب کرده است. مساله دیگر تقلب برندهای ایرانی در بازار افغانستان بوده که در حالات مختلفی رخ داده است.
برندها ایرانی چگونه مورد تقلب قرار گرفته اند؟
زمانی که یک برند سهمی در بازار پیدا می‌کند زمینه را برای سودجویی افراد متقلب فراهم می‌کند که از نام آن برند سوءاستفاده کنند و اجناس تقلبی وارد بازار نمایند. این مساله زمانی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که صاحب برند اصلی مراقبت‌های لازم از برند را به عمل نیاورده باشد. روشنتر اینکه برند خود را ثبت ننموده باشد. موارد متعددی در سال گذشته مطرح شد که برندهای خوب ایرانی مورد تقلب قرار گرفتند و سهم بازار خود را برای همیشه در افغانستان از دست دادند. یکی از برندهای مشهور ایرانی پس از 23 سال حضور در بازار این کشور برای همیشه با بازار افغانستان خداحافظی کرد چرا که برندش مورد تقلب قرار گرفت.
مساله ثبت برند را شما بارها گوشزد کرده اید این بار مایلم بطور شفاف فرآیند را در افغانستان شرح دهید.
بازار خوب و پرمصرف افغانستان زمینه سودجویی افراد متقلب را فراهم کرده است. اکثر برندهای ایرانی که مورد سوءاستفاده قرار گرفته اند آنهایی بوده اند که برند خود را در این کشور ثبت نکرده بودند. برندهای ایرانی یا توسط نمایندگان افغانی شرکت‌ها یا پاکستانی‌ها و یا برخی افراد ایرانی دیگر ثبت محلی شده اند و در نتیجه از ورود کالای اصلی با برند اصلی جلوگیری به عمل آمده است. برای این منظور باید برند ایرانی به صورت محلی در افغانستان ثبت شود تا جلوی تقلب گرفته شود.
چه روشی را برای ثبت برند در افغانستان توصیه می‌کنید؟ و آیا ثبت برند در این کشور مستلزم ثبت شرکت یا ایجاد نمایندگی در افغانستان است؟
شرکت‌های ایرانی که به افغانستان صادرات دارند می‌توانند از طریق دفاتر معتبر برند خود را در افغانستان ثبت کنند و به هیچ وجه نیاز به ثبت شرکت یا ایجاد نمایندگی نیست. توصیه من این است که فرآیند ثبت برند در افغانستان را به نماینده خود واگذار نکنند چرا که مواردی مشاهده شده که نماینده برند را به نام خود ثبت نموده است. در این راستا کلینیک برند بسیاری از برندهای ایرانی را در افغانستان به ثبت رسانیده است.
درمورد عراق وضعیت چطور است؟
عراق بازار بزرگتر و پرمصرفی است و خطر بیشتری متوجه برندهای ایرانی است. مساله اقلیم شمال و کردستان نیز بر پیچیدگی کار افزوده است.
آیا برای ثبت برند در عراق باید شرکت تاسیس نمود یا ایجاد نمایندگی کرد؟
هیچکدام. متاسفانه اطلاعات نادرستی در اختیار شرکت‌های صادراتی قرار گرفته که من نمی‌دانم ریشه در کجا دارد. اما همین قدر اعلام می‌کنم که ثبت برند در عراق مستلزم داشتن شرکت در این کشور نیست و حتی نیاز به ایجاد نمایندگی هم وجود ندارد. شرکتی که به عراق صادرات دارد مستقیما می‌تواند برند خود را در این کشور ثبت نماید.
آیا ثبت در کردستان عراق با ثبت در بغداد متفاوت است؟آیا شرکت‌های صادراتی باید برند خود را در هر دو نقطه ثبت کنند؟
خیر. کردستان عراق بخشی از سرزمین اصلی عراق محسوب می‌شود و در مسائل مهم همویتی تابع سرزمین اصلی است. اگر برند در کردستان عراق ثبت شود صرفا در همان محدوده دارای اعتبار است و در سرزمین اصلی یعنی بغداد و سایر مناطق عراق دارای اعتبار نیست. اما اگر برند در بغداد و وزارت صنایع ثبت گردد در تمام مناطق از جمله کردستان عراق دارای اعتبار است.
مسایل هویتی را متوجه نشدم لطفا قدری توضیح فرمایید.
مسایلی مثل گذرنامه یا شناسنامه از جمله مسایل هویتی محسوب می‌شوند. مثلا کشور سوئیس را درنظر بگیرید. هر کانتون در این کشور دارای مقررات مالیاتی خاص خودش است و درصد مالیات در هر کانتون متفاوت است. اما همه آنها دارای گذرنامه سوئیس هستند و یا سند ثبت برند سوئیس را دارند. مثلا سند ثبت زوریخ با ژنو متفاوت نیست. در عراق هم وضعیت همین گونه است. کردستان بخشی از خاک عراق است و لذا در مسایل هویتی تابع سرزمین اصلی است و اکیدا توصیه می‌کنم اگر حتی به منطقه شمال عراق صادرات دارید حتما برند خود را در سرزمین اصلی یعنی بغداد ثبت کنید و این کار را توسط وکلای معتبر مثل کلینیک برند انجام دهید.
وضعیت عراق در سازمان تجارت جهانی چگونه است؟
رتبه عراق از نظر کسب و کار براساس گزارش بانک جهانی در سال 2013 رتبه 151 بوده که یک رتبه از ایران سبقت گرفته است. عراق عضو ناظر سازمان تجارت جهانی است و در حال تطبیق قوانین خود با تریپس است. لذا توصیه من این است که همچنین از جهانی سازی برند خود غغافل نشوید.
مساله جهانی سازی برند را شما برای نخستین بار در ادبیات حقوقی ایران بکار برده اید و بازتاب‌های متفاوتی داشته است. مایلم در اینجا این مساله را قدری بیشتر توضیح نمایید.
جهانی سازی برند یا تجاری سازی برند و یا ثبت جهانی برند واژه‌های مترادفی هستند که ریشه در ادبیات سازمان تجارت جهانی دارند. این فرآیند در سوئیس انجام می‌گیرد و پس از ثبت به دارنده برند اجازه استفاده از اسکوپ ® را می‌دهد. این امر امروزه برای کالاهای ایرانی یک مزیت رقابتی است چرا که عضو ناظر سازمان تجارت جهانی هستیم و در زمان الحاق به عنوان عضو فعال یک الزام به شمار می‌رود. از طرف دیگر در فرآیند ارزش گذاری برند مساله اول ثبت جهانی برند در سوئیس می‌باشد.
آیا جهانی سازی برند در سوئیس در حمایت از برند در عراق و افغانستان و سایر کشورها تاثیر دارد؟
صد در صد. ثبت سوئیس برای صاحب برند حق تقدم ثبت ایجاد می‌نماید و در زمان تعارض بسیار کارگشا می‌باشد. لذا توصیه من به شرکت‌های صادراتی آن است که از جهانی سازی برند خود در سوئیس غافل نشوند.
آینده برندهای ایرانی را در بازارهای جهانی چگونه ارزیابی می‌کنید.
تقلب برند و تجارت آن امروزه بسیار سودآور است. بطور مثال برند اپل در کشور چین مورد تقلب واقع شد و اپل مجبور شد مبلغ 70 میلیون دلار بابت برگشت آن هزینه کند. تقلب برندهای ایرانی در بازارهای صادراتی بسیار حائز اهمیت است. توصیه من این است که از برند خود همانند فرزند خود مراقبت کنید و در هر بازاری که حضور دارید براساس شرایط بازار هدف برند خود را ثبت کنید و البته ثبت جهانی برند در سوئیس را مقدم بر هر ثبتی بدانید.
آیا برای ثبت برند روش‌های مختلفی وجود دارد؟
بله. یکی از سیستم‌های ثبت برند سیستم مادرید است که صرفا 92 کشور جهان آن را پذیرفته اند و بسیاری از کشورها از جمله عراق، افغنستان، امارات، عربستان، قطر، کویت، کانادا و ... این سیستم را نپذیرفته اند. پس خاطرمان باشد که سیستم مادرید در همه جا کاربرد ندارد. برخی چنان به سیستم مادرید ایمان آورده اند که گویی امام‌زاده‌ای است که هر بیماری را شفا می‌دهد. توصیه من این است که به هر کشوری ورود می‌کنید سیستم مناسب با آن را انتخاب کنید. اما بازهم تاکید می‌کنم ثبت جهانی برند در سوئیس را مقدم بر هر سیستم دیگر بدانید چرا که منطبق با قوانین سازمان تجارت جهانی و تریپس است.
امسال گویا ثبت جهانی برند در سوئیس در امتیاز دهی جایزه صادراتی 35 امتیاز داشته است؟
بله. بزرگواران در سازمان توسعه تجارت پس از بحث و تبادل نظر در کمیته علمی برند و کمیسیون برند برای ثبت جهانی برند در سوئیس 35 امتیاز درنظر گرفتند که به نظرم آغاز خوبی در این روند به شمار می‌رود.
اما متاسفانه تقلب برندهای ایرانی در کشور‌های هدف و مسایل پیرامونی اش ضرورت ثبت برندهای ایرانی را در کشور‌های هدف دو چندان کرده است.
با توجه به گنگ بودن شیوه‌های ثبت برند و تقلب‌هایی که گاهی در این راه صورت می‌گیرد، یکی از پرسش‌هایی که همواره ذهن فعالان بخش صنایع غذایی را به خود مشغول کرده است روش‌های ثبت برند در کشور‌های مختلف و ممانعت از هرگونه سوءاستفاده احتمالی آن می‌باشد.
جهت اطلاع از چگونگی ثبت برند در کشور‌های هدف پای صحبت‌های دکتر عظیم فضلی پور , استاد دانشگاه و عضو شورای علمی سازمان جهانی علایم تجاری و عضو کمیته علمی برند سازمان توسعه تجارت نشسته ایم تا پاسخ پرسش‌های مدیران صنعت غذا را جویا شویم .
آنچه در پی می‌آید ماحصل این گفت و گو است که با هم می‌خوانیم :
سال گذشته دو کشور عراق و افغانستان از جمله بازارهای مهم صادراتی کالاهای ایرانی بوده اند. وضعیت برندهای ایرانی در بازار افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازار افغانستان یک بازار در حال رشد است. براساس گزارش بانک جهانی، افغانستان رتبه 164 کسب و کار در جهان را داشته است و پیش بینی می‌شود در سال 2014 این رتبه به رقمی پایین تر از 150 تنزل کند که پیشرفت مناسبی برای اقتصاد این کشور است. از سوی دیگر افغانستان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی است و بزودی با تطبیق شرایط داخلی اش بر مقررات تریپس عضو فعال این سازمان شود. بازار افغانستان در ابتدای امر بازار خوبی برای کالاهای ایرانی محسوب می‌شد اما متاسفانه به دلایلی امروزه این بازار همانند سابق نیست و بسیاری از برندهای خوب ایرانی دیگر در این بازار حضور ندارند. یکی از دلایل اصلی ورود کالاهای تقلبی با برندهای مشهور ایرانی در این بازار بوده که اطمینان را از مشتری سلب کرده است. مساله دیگر تقلب برندهای ایرانی در بازار افغانستان بوده که در حالات مختلفی رخ داده است.
برندها ایرانی چگونه مورد تقلب قرار گرفته اند؟
زمانی که یک برند سهمی در بازار پیدا می‌کند زمینه را برای سودجویی افراد متقلب فراهم می‌کند که از نام آن برند سوءاستفاده کنند و اجناس تقلبی وارد بازار نمایند. این مساله زمانی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که صاحب برند اصلی مراقبت‌های لازم از برند را به عمل نیاورده باشد. روشنتر اینکه برند خود را ثبت ننموده باشد. موارد متعددی در سال گذشته مطرح شد که برندهای خوب ایرانی مورد تقلب قرار گرفتند و سهم بازار خود را برای همیشه در افغانستان از دست دادند. یکی از برندهای مشهور ایرانی پس از 23 سال حضور در بازار این کشور برای همیشه با بازار افغانستان خداحافظی کرد چرا که برندش مورد تقلب قرار گرفت.
مساله ثبت برند را شما بارها گوشزد کرده اید این بار مایلم بطور شفاف فرآیند را در افغانستان شرح دهید.
بازار خوب و پرمصرف افغانستان زمینه سودجویی افراد متقلب را فراهم کرده است. اکثر برندهای ایرانی که مورد سوءاستفاده قرار گرفته اند آنهایی بوده اند که برند خود را در این کشور ثبت نکرده بودند. برندهای ایرانی یا توسط نمایندگان افغانی شرکت‌ها یا پاکستانی‌ها و یا برخی افراد ایرانی دیگر ثبت محلی شده اند و در نتیجه از ورود کالای اصلی با برند اصلی جلوگیری به عمل آمده است. برای این منظور باید برند ایرانی به صورت محلی در افغانستان ثبت شود تا جلوی تقلب گرفته شود.
چه روشی را برای ثبت برند در افغانستان توصیه می‌کنید؟ و آیا ثبت برند در این کشور مستلزم ثبت شرکت یا ایجاد نمایندگی در افغانستان است؟
شرکت‌های ایرانی که به افغانستان صادرات دارند می‌توانند از طریق دفاتر معتبر برند خود را در افغانستان ثبت کنند و به هیچ وجه نیاز به ثبت شرکت یا ایجاد نمایندگی نیست. توصیه من این است که فرآیند ثبت برند در افغانستان را به نماینده خود واگذار نکنند چرا که مواردی مشاهده شده که نماینده برند را به نام خود ثبت نموده است. در این راستا کلینیک برند بسیاری از برندهای ایرانی را در افغانستان به ثبت رسانیده است.
درمورد عراق وضعیت چطور است؟
عراق بازار بزرگتر و پرمصرفی است و خطر بیشتری متوجه برندهای ایرانی است. مساله اقلیم شمال و کردستان نیز بر پیچیدگی کار افزوده است.
آیا برای ثبت برند در عراق باید شرکت تاسیس نمود یا ایجاد نمایندگی کرد؟
هیچکدام. متاسفانه اطلاعات نادرستی در اختیار شرکت‌های صادراتی قرار گرفته که من نمی‌دانم ریشه در کجا دارد. اما همین قدر اعلام می‌کنم که ثبت برند در عراق مستلزم داشتن شرکت در این کشور نیست و حتی نیاز به ایجاد نمایندگی هم وجود ندارد. شرکتی که به عراق صادرات دارد مستقیما می‌تواند برند خود را در این کشور ثبت نماید.
آیا ثبت در کردستان عراق با ثبت در بغداد متفاوت است؟آیا شرکت‌های صادراتی باید برند خود را در هر دو نقطه ثبت کنند؟
خیر. کردستان عراق بخشی از سرزمین اصلی عراق محسوب می‌شود و در مسائل مهم همویتی تابع سرزمین اصلی است. اگر برند در کردستان عراق ثبت شود صرفا در همان محدوده دارای اعتبار است و در سرزمین اصلی یعنی بغداد و سایر مناطق عراق دارای اعتبار نیست. اما اگر برند در بغداد و وزارت صنایع ثبت گردد در تمام مناطق از جمله کردستان عراق دارای اعتبار است.
مسایل هویتی را متوجه نشدم لطفا قدری توضیح فرمایید.
مسایلی مثل گذرنامه یا شناسنامه از جمله مسایل هویتی محسوب می‌شوند. مثلا کشور سوئیس را درنظر بگیرید. هر کانتون در این کشور دارای مقررات مالیاتی خاص خودش است و درصد مالیات در هر کانتون متفاوت است. اما همه آنها دارای گذرنامه سوئیس هستند و یا سند ثبت برند سوئیس را دارند. مثلا سند ثبت زوریخ با ژنو متفاوت نیست. در عراق هم وضعیت همین گونه است. کردستان بخشی از خاک عراق است و لذا در مسایل هویتی تابع سرزمین اصلی است و اکیدا توصیه می‌کنم اگر حتی به منطقه شمال عراق صادرات دارید حتما برند خود را در سرزمین اصلی یعنی بغداد ثبت کنید و این کار را توسط وکلای معتبر مثل کلینیک برند انجام دهید.
وضعیت عراق در سازمان تجارت جهانی چگونه است؟
رتبه عراق از نظر کسب و کار براساس گزارش بانک جهانی در سال 2013 رتبه 151 بوده که یک رتبه از ایران سبقت گرفته است. عراق عضو ناظر سازمان تجارت جهانی است و در حال تطبیق قوانین خود با تریپس است. لذا توصیه من این است که همچنین از جهانی سازی برند خود غغافل نشوید.
مساله جهانی سازی برند را شما برای نخستین بار در ادبیات حقوقی ایران بکار برده اید و بازتاب‌های متفاوتی داشته است. مایلم در اینجا این مساله را قدری بیشتر توضیح نمایید.
جهانی سازی برند یا تجاری سازی برند و یا ثبت جهانی برند واژه‌های مترادفی هستند که ریشه در ادبیات سازمان تجارت جهانی دارند. این فرآیند در سوئیس انجام می‌گیرد و پس از ثبت به دارنده برند اجازه استفاده از اسکوپ ® را می‌دهد. این امر امروزه برای کالاهای ایرانی یک مزیت رقابتی است چرا که عضو ناظر سازمان تجارت جهانی هستیم و در زمان الحاق به عنوان عضو فعال یک الزام به شمار می‌رود. از طرف دیگر در فرآیند ارزش گذاری برند مساله اول ثبت جهانی برند در سوئیس می‌باشد.
آیا جهانی سازی برند در سوئیس در حمایت از برند در عراق و افغانستان و سایر کشورها تاثیر دارد؟
صد در صد. ثبت سوئیس برای صاحب برند حق تقدم ثبت ایجاد می‌نماید و در زمان تعارض بسیار کارگشا می‌باشد. لذا توصیه من به شرکت‌های صادراتی آن است که از جهانی سازی برند خود در سوئیس غافل نشوند.
آینده برندهای ایرانی را در بازارهای جهانی چگونه ارزیابی می‌کنید.
تقلب برند و تجارت آن امروزه بسیار سودآور است. بطور مثال برند اپل در کشور چین مورد تقلب واقع شد و اپل مجبور شد مبلغ 70 میلیون دلار بابت برگشت آن هزینه کند. تقلب برندهای ایرانی در بازارهای صادراتی بسیار حائز اهمیت است. توصیه من این است که از برند خود همانند فرزند خود مراقبت کنید و در هر بازاری که حضور دارید براساس شرایط بازار هدف برند خود را ثبت کنید و البته ثبت جهانی برند در سوئیس را مقدم بر هر ثبتی بدانید.
آیا برای ثبت برند روش‌های مختلفی وجود دارد؟
بله. یکی از سیستم‌های ثبت برند سیستم مادرید است که صرفا 92 کشور جهان آن را پذیرفته اند و بسیاری از کشورها از جمله عراق، افغنستان، امارات، عربستان، قطر، کویت، کانادا و ... این سیستم را نپذیرفته اند. پس خاطرمان باشد که سیستم مادرید در همه جا کاربرد ندارد. برخی چنان به سیستم مادرید ایمان آورده اند که گویی امام‌زاده‌ای است که هر بیماری را شفا می‌دهد. توصیه من این است که به هر کشوری ورود می‌کنید سیستم مناسب با آن را انتخاب کنید. اما بازهم تاکید می‌کنم ثبت جهانی برند در سوئیس را مقدم بر هر سیستم دیگر بدانید چرا که منطبق با قوانین سازمان تجارت جهانی و تریپس است.
امسال گویا ثبت جهانی برند در سوئیس در امتیاز دهی جایزه صادراتی 35 امتیاز داشته است؟
بله. بزرگواران در سازمان توسعه تجارت پس از بحث و تبادل نظر در کمیته علمی برند و کمیسیون برند برای ثبت جهانی برند در سوئیس 35 امتیاز درنظر گرفتند که به نظرم آغاز خوبی در این روند به شمار می‌رود.
نظر شما