کشاورزی> امروزه دگردیسی در مرزبندی‌های متعارف تجاری،‌ پیمانهای منطقه ای، آزادسازی بازارها و ریسک ناهمگن بودن رفتار مصرف کنندگان، سبب انتقال از رویکرد تولید گرایی به بازارگرایی شده است.

به گزارش پات، دکتر حسین شیرزاد مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در سومین اجلاس منطقه ای برنامه ریزی اتحادیه های تعاون روستایی کشور گفت: اتحادیه های تعاونی روستایی به مثابه سازمان‌های اقتصادی و بازارگرا در فعالیت‌های بازرگانی خود باید از نوعی استراتژی پیروی ‌کنند که هدفش انکشاف بازارهای جدید، جذب و به دست آوردن رضایت مشتریان، لحاظ پارامترهای تجاری و سنجه های ویژگی محصول، برندسازی، تقاضای مصرف کننده، ساختار عرضه و سازوکار توزیع باشد. 

وی با اشاره به نتایج بررسی‌های انجام شده در این زمینه خاطرنشان کرد: هرچه سهم بازاریابی محصولات در فعالیت تعاونی‌ها افزایش یافته، میزان اعتماد، وفاداری و مشارکت اعضاء در امور تعاونی بیشتر شده و این امر به تقویت و موفقیت تعاونی‌ها کمک شایانی نموده است. بدین گونه تعاونی‌ها توانایی لازم را برای کنترل تولید و فروش محصولات کشاورزان به دست آورده‌اند. 

معاون وزیر جهاد کشاورزی ضمن یادآوری این نکته که از جمله فعالیت‌های مهم تعاونی‌های روستایی؛ جمع‌آوری محصولات،‌ برنامه‌ریزی تولید، رصد تقاضای بازار، ایجاد مراکز فروش، حمل محصولات و شناسایی بازارها و کوشش برای تولید محصولات جدید است، تصریح کرد: در سیاستهای سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، حرکت از گرایش تولیدی بسمت بازاری شدن با هدف بهره‌گیری از صرفه‌ واحدهای بزرگ در ارتباط با فعالیت‌های بازرگانی محصول محور در صدر برنامه ها قرار گرفته است و امروزه دگردیسی در مرزبندی‌های متعارف اقتصادی،‌ آزادسازی بازارها و ناهمگن بودن رفتار مصرف کنندگان سبب انتقال از پارادایم تولید گرایی به بازارگرایی شده و همچنین تعاونی های روستایی نقش خود را از "مأمور یا مباشر خرید" برای انحصار دولتی به یک "رقابت کننده" در بازار آزاد تغییر داده اند و رابطه متقابل پیچیده‏ای در میان تعاونی‏ها و اتحادیه‏ها در خرید و فروش غلات، ارائه عملیات بازاریابی، عرضه نهاده‏ها و ارائه خدمات دیگر بوجود آمده و مکانیسم هائی نیز در جهت ایجاد منافع متقابل میان کشاورزان و تعاونی‏ها و اتحادیه ملی ایجاد گردیده است. 

رییس هیات مدیره سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران اضافه کرد: اتحادیه ملی از مبادلات حجم وسیع غلات منتفع شده و تعاونیهای محلی از اعتبارات، نهاده‏ها، اطلاعات بازار و کاهش ریسک بهره‏مند گردیده‏اند ولی در عین حال، فعالیت‌های سرمایه‌بر و ریسکی شرکتهای تعاونی مانند حلقه‌های پایین‌تر زنجیره تبدیل، توسعه محصولات جدید، تحقیق و توسعه و عملیات بین‌المللی، به گونه‌ای فزاینده، نیاز به سازماندهی مجدد اساسی دارد. 

وی در ادامه با تاکید بر این نکته که سرعت عمل، انعطاف پذیری و پاسخ گویی به نیازهای بازار می‌تواند با ایجاد شرکت‌های "سرمایه گذاری مشترک" برای عملیات بازاریابی و بین‌المللی بصورت آسان‌تری انجام شود و سرمایه‌گذاران نهادی، تمایل بیشتری به خرید سهام اینگونه شرکت‌ها دارند، یادآور شد: معمولاً اینگونه شرکت‌های مشترک از مزایای کنترل مالی بهتر، کاهش ریسک، دسترسی به فعالیت‌های بازاری جالب، تصمیم‌گیری پاسخگو و استراتژی سالم‌تر برخوردارند.

دکتر شیرزاد در ادامه به ذکر نمونه هایی از اینگونه شرکتها پرداخته و اذعان داشت: بزرگترین شرکت‌های تعاونی دانمارک به نام‌های ام. دی فودز و داینیش کرون که در این زمینه پیش آهنگ بوده و موفق به جلب همکاری سرمایه‌گذاران نهادی به منظور ایجاد دو شرکت بزرگ بین‌المللی به نام‌های ام. دی فودز اینترنشنال و تولیپ اینترنشنال شده‌اند، در حوزه تبدیل و عرضه محصولات فرآوری شده در بازارهای جهانی فعالیت گسترده ای دارند. نمونه دیگر از این دست، شرکت تعاونی گل هلند، بنام فلوراهلند۸ است که در دو دهه اخیر از ادغام تعاونی‌های مختلف تشکیل و با عرضه گل در بازارهای حراج به عنوان مرکز اطلاعات و معاملات، نقش مهمی در بازار گل در سطح ملی و بین‌المللی ایفا می‌کند. 

مدیرعامل سازمان تعاون روستایی ایران اضافه کرد: فلوراهلند، شرکت تعاونی پیشرفته‌ای است که دارای شش مرکز «حراج گل»، یک سازمان واسطه‌گری ملی به نام «ارتباط فلوراهلند » و یک بخش تجارت بین‌المللی با سرمایه‌گذاری مشترک با شرکت آلمانی است.این شرکت در بازارهای حراج مناطق مختلف دنیا سهم عمده‌ای در بازار گل داشته و از طریق سیستمهای اینترنتی از تشکیلات و حمایت تدارکاتی نیرومندی برخوردار بوده و به صورت شبکه‌ یکپارچه عمل می‌کند. 

معاون وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه در کشور ژاپن برای تشویق بیشتر تعاونی های روستایی جهت بازاریابی گسترده تر، از فرآیند ادغام استفاده گردیده، یادآور شد: در واقع یکی از رویدادهای مهم در تعاونی‌های کشاورزی ژاپن در دهه‌های اخیر اجرای برنامه ادغام بوده است چراکه با توجه به فضای رقابتی به وجود آمده در نتیجه پیشرفت‌های اقتصادی، تعاونی‌های کوچک با امکانات محدود خود نمی‌توانستند پاسخگوی هزینه‌های روزافزون و همچنین گسترش فعالیت‌های خود باشند. از این رو قانون ادغام تعاونی‌های ژاپن در سال ۱۹۶۱ تهیه و به مرحله اجرا گزارده شد. 

وی در ادامه افزود: ادغام تعاونی‌ها بر اساس توافق تعاونی‌های ادغام شونده و با تصویب دو سوم آراء مجمع عمومی که میبایست بیش از نیمی از اعضاء در آن حضور داشته باشند، محقق گردیده و به منظور انجام ادغام در هر تعاونی کمیته‌ای به نام «کمیته ادغام» تشکیل و بهمراه کمیته‌های مشابه مسئولیت تهیه آئین‌نامه اجرایی و ایجاد تعاونی‌ جدید را عهده دار بوده اند و در این میان دولت نیز با پرداخت یارانه و کمک‌های همه جانبه از برنامه ادغام، حمایت و انگیزه لازم را برای انجام این برنامه ایجاد نموده و این درحالیست که اتحادیه مرکزی تعاونی‌های کشاورزی در سیاست‌گذاری برنامه ادغام در سطح دولت، اتحادیه‌ها و شرکت‌های محلی نقش بسیار مهمی را ایفا کرده است. 

رییس هیات مدیره سازمان با توجه به تاثیر مثبت اندازه تعاونی‌ها بر فرآیند سرمایه گذاری در این شرکت‌ها پیشنهاد کرد که در کشور ما نیز شرکت‌های تعاونی کوچک در یکدیگر ادغام و یا از طریق فعالیت های مشترک، توانایی مالی خود را افزایش دهند. وی اضافه کرد: توسعه بیشتر تعاونی‌های کشاورزی در آینده تحت تأثیر عوامل بسیاری قرار دارد و یکی از این عوامل مهم، بازنگری سیاست‌های کشاورزی و تغییر ساختاری شتابان در رشته فعالیت‌های کشاورزی است که بر ساختار عضویت تعاونی‌ها اثرگذار خواهد بود. 

دکتر شیرزاد با تاکید بر اینکه جهانی شدن و آزادسازی تجاری بر عملکرد تعاونی ها نیز اثرات عمده‌ای داشته و چالش‌ها و فرصت‌های تازه‌ای فراروی آنها ایجاد نموده، تصریح کرد: شبکه تعاونیهای کشاورزی و روستایی برای حفظ موقعیت رقابتی خود بایستی بر بازارهای اروپایی و جهانی تمرکز نمایند زیرا رقابت‌پذیری و ایجاد توانایی باهدف فتح بازارهای جدید از عوامل عمده در بقای تعاونی‌ها به حساب میآید و البته بصورت همزمان استفاده از پیشرفت‌های فنی در کشاورزی و افزایش استفاده از بیوتکنولوژی نیز اهمیت ویژه ای در پیشرفت تعاونی‌ها دارد. ماهیت سرمایه-بر فعالیتهای بیوتکنولوژی سبب افزایش کشت قراردادی و تقویت ارتباط با شرکت‌های چند ملیتی و شرکت‌های بین‌المللی می‌شود.

شیرزاد متذکر شد: در مجموع، روند تغییرات ساختاری شرکت‌های تعاونی کشاورزی نشان می‌دهد که گرایش شبکه تعاونیها به افزایش اندازه از طریق ادغام، تشویق اعضاء به سرمایه‌گذاری جدید و انجام فعالیت‌های تخصصی و تقویت موقعیت رقابتی از طریق ورود به بازارهای اروپایی و بین‌المللی کاملا جدی است.

وی با اعلام اینکه در حال مطالعات نهایی برای اتخاذ تصمیمات ساختاری-نهادی جدید هستیم افزود: علاوه بر اتحادیه های موجود استانی شامل؛ اتحادیه‌های تعاون روستایی، اتحادیه تعاونی تولید و اتحادیه نظارت کشاورزی، در نظر است که دو اتحادیه جدید بنام " اتحادیه اعتباری" و "اتحادیه بازاریابی" به منظور کمک در انجام فعالیت‌های اعتباری و بازاریابی شرکت‌های تعاونی تشکیل گردد. وی اظهار امیدواری کرد که با ایجاد اتحادیه های جدید تخصصی استانی، وظایف اعتباری و بازاریابی شبکه تعاونیها،که در حال حاضر توسط برخی از اتحادیه ها به صورتی محدود انجام می‌شود، به اتحادیه های مزبور واگذار شده و نقش اتحادیه استانی، ایجاد هماهنگی، نظارت و آموزش پرسنل و مدیران شرکت‌ها خواهد بود.

مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در این زمینه اظهار داشت: "اتحادیه های اعتباری" با عضویت آندسته از شرکت های تعاونی شکل خواهند گرفت که در زمینه انجام فعالیت‌های اعتباری و تاسیس صندوق‌های اعتباری در سطح استان تشکیل شده و وظیفه تامین اعتبار از طریق برقراری ارتباط با بانک‌ها و صندوق حمایت از توسعه بخش کشاورزی، هماهنگی، نظارت و آموزش مدیران شرکت ها را برعهده دارند. اتحادیه استانی بازاریابی کشاورزی نیز با عضویت شرکت‌های تعاونی مختلفی همراه خواهد بود که در حوزه های تخصصی بازاریابی فعالیت داشته و عمده وظیفه آنان تامین نهاده های مورد نیاز شرکت ها از منابع دست اول، هماهنگی، نظارت و آموزش مدیران شرکت‌ها، کمک به شرکت ها جهت فروش محصولات کشاورزان در بازارها و زمان مناسب از طریق جمع آوری و انتشار اطلاعات، هماهنگی میان شرکت ها و در صورت نیاز خرید محصولات از شرکت های مختلف، جمع آوری و اقدام برای فروش در بازارهای داخلی و یا صادرات است. 

وی با اشاره به اینکه در این میان به ویژه بایستی در جهت کمک به شرکت‌های تعاونی در زمینه افزایش مشارکت اعضا و خود اتکایی و استقلال شرکت‌ها اقدامات اساسی انجام پذیرد، افزود: کیفیت فعالیت های اعتباری به منظور تامین نقدینگی و افزایش توان سرمایه گذاری شرکتها در درجه نخست به میزان آگاهی،‌ مشارکت و وفاداری اعضا به شرکت‌ها بستگی داشته و افزون بر این، توانایی هرچه بیشتر مدیریت شرکت‌ها، در موفقیت و تنوع بخشی به فعالیت‌های آنها در امور اعتباری، نقش مهمی خواهد داشت. 

دکتر شیرزاد، آگاه ساختن عموم اعضاء نسبت به اهمیت و نقش "مدیریت" در گسترش فعالیت شرکت ها را عاملی اساسی در انتخاب مدیران شایسته تلقی و اظهار داشت: در مراحل پیشرفته‌تر، شرکت‌ها بمنظور دستیابی به موفقیت‌های بیشتر میبایست مدیرانی با سطح دانش و تجربه مدیریتی بمراتب بالاتر را به استخدام شرکت تعاونی درآورند و اصولا ایجاد یک شرکت تخصصی بازاریابی محصولات کشاورزی در کنار اتحادیه مرکزی تعاون روستایی، تنهابا استخدام مدیران و کادر کارآمد و متخصص در امور بازاریابی به توفیقات راهبردی نظیر مشارکت گسترده در امور خرید و فروش، بسته بندی، درجه بندی و فرآوری محصولات کشاورزی منجر خواهد شد. 

این مقام مسئول در بخش کشاورزی کشور در پایان یادآور شد: این شرکتها میتوانند با بهره گیری از کمک های دولت، سرمایه اتحادیه ها و شرکت‌های تعاونی، دریافت وام از منابع بانکی، به ایجاد کارخانه های بسته بندی و تبدیل محصولات کشاورزی در مناطق مستعد اقدام نمایند و علاوه بر این، آنها قادر خواهند بود در زمینه صادرات محصولات کشاورزی از سوی اتحادیه‌های تعاونی، برنامه ریزی های لازم را جهت صادرات محصولات دارای حاشیه سود و نرخ بازده بالای تجاری بر اساس استانداردهای بازار جهانی به انجام رسانند.