مانی جمشیدی -  یکی از نخستین اقدامات محمود حجتی در دولت یازدهم و پس از گرفتن رای اعتماد و انتصاب برخی از مدیران در پست های کلیدی وزارتخانه، اعلام نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی بود. اقدامی که برای بسیاری از کارشناسان و دست اندرکاران بخش کشاورزی با تحسین به دلیل اعلام به موقع قیمت های خرید تضمینی پس از سالها کم کاری در دولتهای قبلی و تعجب به دلیل افزایش شگفت انگیز قیمت برخی محصولات همراه بود.

به گزارش فود پرس، بررسی اجمالی وضعیت تولید محصولات کشاورزی به خصوص در یک دهه اخیر حاکی از آن است که هرچند دولت سعی داشته با افزایش نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی ضمن حمایت از تولیدات کشاورزی، به نوعی کشاورزان را ترغیب به کاشت محصولات مورد نظر نماید اما واردات حدود 6 میلیون تن گندم پس از خودکفایی در اوایل دهه 80 خورشیدی و همچنین کاهش تولید کلزا از سال 85 تاکنون به رغم افزایش چشمگیر قیمت های این محصولات می تواند گواهی بر شکست سیاست افزایش قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی به بهانه حمایت از کشاورزان باشد.

توسعه کشت دانه های روغنی از اجرا نشدن طرح 10 ساله تا قیمت نجومی کلزای 93

پس از مطالعات گسترده دولت و بخش خصوصی و ورود دانه روغنی کلزا به کشور، دست اندرکارن آن روزهای بخش کشاورزی که این روزها و پس از گذشت 8 سال دوباره سکان هدایت بخش کشاورزی را به دست گرفته اند با تدوین طرح 10 ساله  توسعه کشت دانه های روغنی با محوریت کلزا در صدد نجات کشور از سرشکستگی ملی در زمینه واردات 90 درصدی روغن نباتی برآمدند.  طرحی که در سالهای 82 و 83 به صورت مقدماتی و آزمایشی در کشور اجرا شد اما طبق برنامه ریزی های انجام شده اجرای طرح که قراربود از سال 84 آغاز شده و تا سال 93 ادامه یابد پس از روی کارآمدن محمدرضا اسکندری در وزارت جهاد کشاورزی دچار شعارزدگی شد و پس از مدتی هم اجرای آن به کلی متوقف شد تا کور سوی امید ایجاد شده پس از افزایش تولید کلزا در سال 85 به ناامیدی بدل شود و تا پایان دولت دهم نیز برنامه ای برای اجرای این طرح از سوی زمامداران وزارت جهاد کشاورزی ارائه نشود.

اما با روی کارآمدن دولت یازدهم و بازگشت برخی از مدیران خوشنام و با سابقه به وزارت جهاد کشاورزی، توسعه کشت دانه های روغنی دوباره کلید خورد تا اینبار ودر فرصت پیش روی طرح 10 ساله توسعه کشت دانه های روغنی با اصلاحاتی اجرایی شود. اما به نظر می رسد شتابزدگی و نداشتن اطلاعات درست و دقیق از بخش کشاورزی و وضعیت بازار محصولات کشاورزی و به ویژه دانه های روغنی باعث شد مدیران جهاد کشاورزی در اقدامی تعجب برانگیز قیمت خرید تضمینی کلزا را 90 درصد افزایش دهند تا کلزای 1000 تومانی سال 92 در سال 93 به قیمت 1900 تومان از کشاورزان خریداری شود. هر چند شرایط اقتصادی و قیمت های نابسامان و افسار گسیخته روغن خام و کنجاله  در سال 92 با عث شده بود  تا دانه کلزا به قیمت حدود 2000 تومان نیز خریداری شود اما با روی کارآمدن دولت یازدهم و ایجاد ثبات در بازار و واقعی شدن قیمت ها افزایش 90 درصد قیمت تضمین بدون دلیل قانع کننده اقدامی تامل برانگیز از سوی محمود حجتی و مدیرانش در وزات جهاد کشاورزی قلمداد شد.

باری  که بر دوش تعاون روستایی افتاد

اعلام قیمت 1900 تومانی برای کلزای 93 در شرایطی که قیمت روغن و کنجاله از ثبات نسبی برخوردار بود  با بهت و حیرت کارشناسان بخش کشاورزی و مدیران صنعت روغنکشی همراه شد زیرا محاسبات اقتصادی از غیر واقعی بودن قیمت کلزا و در نتیجه بی میلی کارخانجات روغنکشی به خرید دانه کلزا حکایت داشت تا اینکه وزارت جهاد کشاورزی مجبور شد سازمان مرکزی تعاون روستایی را مکلف کند کلزای سال 93 را با قیمت نه چندان عادلانه 1900 تومان از کشاورزان خریداری کند.

زیان هنگفت تعاون روستایی بابت خرید کلزای 93

بنابر اعلام سازمان تعاون روستایی حدود 100 هزار تن کلزا در سال 93  با قیمت 1900 تومان از کشاورزان خریداری شده است که به دلیل عدم تمایل کارخانجات روغنکشی، سازمان تعاون روستایی مجبور شد ضمن خرید دانه کلزا، طی قرار دادی دانه کلزا رابه صورت کارمزدی به کارخانجات روغنکشی ارسال کند تا از فاسد شدن دانه ها جلوگیری کرده و با فروش روغن خام و کنجاله راهی برای بازگشت پول خود پیدا کند.

گزارشها حاکی از آن است که قیمت دانه، هزینه های تبعی و حمل به کارخانجات قیمت کلزا را به 2000 تومان رساند و طبق برآوردها با احتساب 38 درصد روغن خام و 58 درصد کنجاله استحصالی از دانه کلزا با توجه به شواهد و قراین سازمان تعاون روستایی را با زیانی چند ده میلیاردی مواجه کرده است.

کنجاله 1200 تومانی کلزای داخلی نصیب اتحادیه دامدارن شد

پس از امضای قرارداد کارمزدی میان سازمان تعاون روستایی و کارخانجات روغنکشی به منظور روغنکشی از دانه کلزا، سازمان تعاون روستایی در قراردادی تحت عنوان «تعهد به فروش محصولات تضمینی سال 93» که به امضای حسین صفایی رییس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان مرکز تعاون روستایی ایران از یک طرف و سعید سلطانی سروستانی مدیرعامل و حسین نعمتی نائب رییس  اتحادیه مرکزی کشاورزی دامداران ایران رسید توانست کنجاله کلزای استحصالی از کلزای داخلی را به قیمت کیلویی 1200 تومان به دامداران بفروشد. کنجاله ای که به گفته دست اندرکارن بازار در سال گذشته تا حدود 1600 تومان نیز معامله شده بود.

خلف وعده کارخانجات روغن نباتی و روغن خامی که مشتری ندارد

پس از آنکه محمود حجتی وزیرجهاد کشاورزی در اردیبهشت ماه سال جاری به واردکنندگان روغن هشدار داده بود که با دولت هماهنگ باشند وگرنه طبق قانون با آنها برخورد می‌شود محمد قبله دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران به نمایندگی از صنعت روغن نباتی قول داد تا کارخانجات روغن نباتی روغن خام استحصال شده از دانه داخلی را به قیمت مناسب خریداری کنند.

قبله در گفت و گو با ایسنا تاکید کرد:« کارخانه‌های روغن نباتی تضمین می‌کنند که روغن خام حاصل از تولید دانه های روغنی داخل را به قیمتی که کشاورزان ضرر نکنند خریداری کنند و علیرغم این که در گذشته شیطنت‌هایی صورت گرفته هر قدر دولت و کشاورزان بتوانند ماده اولیه تولید را برای کارخانه‌ها تامین کنند این صنایع به گرمی از آن استقبال خواهند کرد.»

این اظهارات دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی اما چندی بعد به فراموشی سپرده شد و کارخانجات روغن نباتی با خلف وعده خود تنها حدود هفت هزار تن از روغن خام استحصالی کلزای امسال را با قیمتی حدود 3200 تومان خریداری کردند تا تعاون روستایی مجبور شود برای فروش 29.5 هزار تن روغن خام کلزا که روی دستش باقی مانده برای پنجمین بار در تاریخ 93/6/27 در روزنامه همشهری آگهی مزایده فروش روغن خام کلزای خود را منتشر نماید  تا شاید بتواند اینبار لااقل روغن خود را به بهای پایین تری به فروش برساند.

بی تدبیری وزارت جهاد کشاورزی و زیان تحمیلی به تعاون روستایی

اعلام قیمت خرید تضمینی کلزا با افزایش 90 درصدی نسبت به سال گذشته عملا خرید دانه کلزا را برای بخش خصوص غیر اقتصادی کرد به طوری که کارخانجات روغنکشی دیگر تمایلی به خرید مستقیم دانه از کشاورزان نداشتند و بارها و بارها خواستار وضع تعرفه بر روی کنجاله و روغن خام وارداتی به منظور حمایت از توسعه کشت دانه های روغنی و احیای صنعت ورشکسته و به تعطیلی کشانده شده روغنکشی شدند تا وزارت جهاد کشاورزی مجبور نشود برای حل مشکل خرید دانه کلزا تعاون روستایی را وارد چرخه خرید دانه کند. اما متاسفانه فشارهای مختلف بر وزارت جهاد کشاورزی مانع از تصمیم مستقل و شجاعانه این وزارتخانه در خصوص وضع تعرفه بر روی کنجاله و روغن خام وارداتی شد  تا با یک حساب سرانگشتی مشخص شود با توجه به هزینه های خرید دانه، هزینه های تبعی و حمل، هزینه های مالی  و کارمزد روغنکشی زیانی حدود 300 میلیارد ریالی به سازمان تعاون روستایی تحمیل شده است. ضرر و زیانی که در هیچ کجای بودجه سال 93 محلی برای جبران آن پپیش بینی نشده ومعلوم نیست مدیران سازمان تعاون روستایی و وزارت جهاد کشاورزی برای جبران آن چه خواهند کرد.

 اما چیزی که به وضوح مشخص است سیاست شکست خورده افزایش قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی به بهانه حمایت از توسعه کشت و بدون حمایت نظام تعرفه ای برای اقتصادی کردن آن است. جا دارد مدیران وزارت جهاد کشاورزی به جای حمایت کاذب از بخش کشاورزی، با حمایت واقعی اقداماتی در جهت بهبود بذور، کود و سم، آموزش و تحقیقات و افزایش راندمان آبیاری، توسعه مکانیزاسیون به ویژه در برداشت محصولاتی نظیر کلزا و حمایت های تعرفه ای نمایند تا ضمن کاهش قیمت تمام شده و افزایش بهره وری مانع از به هدر رفتن سرمایه های ملی شوند.