فرهنگستان زبان و ادب فارسی تلاش می‌کند در برابر واژههای بیگانهای که به زبان فارسی وارد می‌شوند، معادل فارسی قرار دهد، که این واژه‌سازی‌ها معمولا با حرف و حدیث‌هایی روبه‌روست.

بخش ادبیات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مروری دارد بر برخی واژه‌های مصوب فرهنگستان که به این شرح‌اند:

«کادر» (cadre): «پایوران» (گروهی متشکل از افراد متخصص در یک زمینه)، «واکمن» (Walkman): «پخش همراه»، «فلش تانک» (flash tank): «آبشویه»، «تیزر» (teaser): «آگهی تلویزیونی»، «مگنت» (magnet): «آهن‌ربا»، «سوپراستار» (superstar)، «اَبَرستاره»، «اولتیماتوم» (ultimatum):«اتمامِ‌ حجت»، «هیتر» (heater): «اجاقک»، «اسپری» (spray): «افشانه»، «فیبر» (fiber):«الیاف»، «پوینت» (point): «امتیاز»، «گلایدر» (glider): «بادپَر».

تعداد دیگری از واژه‌های مصوب فرهنگستان هم در ادامه می‌آید:

«کانتینر» (container):«بارگُنج»، «بورس» (bourse):«بهابازار»، «کابل» (cable): «بافه»، «توستر» (toaster): «برشته‌کن»، «چیپس» (chips): «برگک»، «فایل» (file): «پَرْوَن‌جا» (محفظه‌ای کشویی برای نگه‌داری پرونده‌ها، پرون‌جا از ادغام دو واژه‌ی «پرونده» و «جا» ساخته شده است)، «زونکن» (Zonnecken):«پَرْوَندان» (نوعی پوشه با ابعاد بزرگ و جلد ضخیم که معمولاً در ادارات برای بایگانی مدارک از آن استفاده می‌شود. پروندان از ادغام واژه‌ی «پرونده» و پسوند «دان» ساخته شده است)، «کاور» (cover): «پوشن» (پوشش محافظ برای اشیایی مانند لباس و کتاب که از از ترکیب «پوش» و «ن» (پسوند اسم ابزارساز) ساخته شده است)، «کپسول» (capsule): «پوشینه»، «دسر» (dessert): «پِی‌غذا»، «آوِِِن» (oven): «تاوَن» (اجاق بسته برای پخت‌وپز، از ترکیب «تاو» (تاب) و «ن» (پسوند اسم ابزارساز) ساخته شده است.)، «کراکر» (cracker): «تُردَک» (نوعی بیسکویت ترد و شکننده و معمولاً شور)، «فانتزی» (fantasy): «نامتعارف؛ غیرمعمولی؛ غیرضروری»، «وارمِر» (warmer): «چراغک»، «پاراگلایدر» (paraglider): «چتربال»، «کپی‌رایت» (copyright): «حق نشر»، «پاستا» (pasta): «خمیراک».

شام خمیراک می‌خورید؟

 پس از انتشار معادل‌های جدید فرهنگستان زبان و ادب فارسی (اینجا) برای بعضی کلمات غربی، برخی کاربران  نسبت به این کار فرهنگستان واکنش نشان دادند.

این نظرات را بر اساس محتوا می‌توان به چند دسته تقسیم کرد. نخست کسانی که اعتقاد دارند این کار، کاری بی‌فایده و تنها اتلاف بیت‌المال است، گروه دوم که عقیده دارند واژه‌های جایگزین بیشتر عربی هستند تا فارسی، گروه سوم کسانی هستند که با نگاهی طنز این کار فرهنگستان را به چالش کشیده‌اند، و گروه چهارم معتقدند فرهنگستان خیلی دیر به یاد معادل‌سازی برای بعضی کلمات غربی افتاده است.

بی‌فایده است
کابری که نام خود را ثبت نکرده می‌نویسد: «سالهاست مردم ما به اسنک می گویند پفک که در واقع یک نام تجاری متعلق به مینو است! اما مدتیست سایر شرکت های تولید کننده نام اسنک را روی بسته بندی می نویسند. آیا بهتر نیست فرهنگستان عزیزمان از مینو اجازه بگیرد و پفک را که بسیار هم استفاده دارد تصویب کند و این یک واژه را که مردم خودشان استفاده کرده اند از دست نرود؟»

کاربر دیگری هم تاکید می‌کند: «اگر استادان در فرهنگستان اینگونه به کار واژه سازی خود ادامه دهند، نتیجه آن هیچ جز حرام کردن هزینه های بیت المال نخواهد بود. از این استادان عزیز انتظار می رفت که در طی این سالیان پایشی داشته باشند بر واژه هایی که ساخته اند و بررسی کنند کدام یک به کار رفته است؟ آیا کسی از موشواره نام می برد یا در منویی نام کش لقمه قرار گرفته است؟ اگر بی هدف این واژگان را می سازند که به اقدامی بیهوده دست یازیده اند.»

محمد هم می‌نویسد: «این همه هزینه می‌کنید کسی هم اینارو استفاده نمی‌کنه» که مازیار در پاسخ به او گفته: «واسه ما آب نداره واسه بعضیا نون داره».

معادل‌ها، عربی‌ است
عده دیگری از کاربران اعتقاد دارند که واژه‌های پیشنهادی فرهنگستان ادبی، بر خلاف انتظار نه تنها فارسی نیست، که عربی است و دوباره باید این واژه‌ها را به زبان فارسی برگرداند. مثلا مسعود محمدی نوشته است: «برای کلمه اولتیماتوم معادل اتمام حجت مناسب نیست چون خود این عبارت هم عربی می باشد نه فارسی برای کلمه کابل هم عبارت بافه مناسب نیست چون مراد از بافه چند دسته شاخه گندم جو یا برنج را گویند . عبارت بافه در حال حاضر در زبان فارسی تعریف و معنی خاص خود را دارد. بای کلمه فیبر هم عبارت الیاف مناسب نیست چون الیاف هم کلمه ای عربی و جمع لیف می باشد. معادل فارسی آن رشته یا تار می باشد برای کلمه تیزر هم عبارت آگاهگر را پیشنهاد داد برای کلمه کاور عباراتی مانند روکش و یا جلد مناسب تر به نظر می رسند برای کلمات هیتر و وارمر قاعدتا باید از دو عبارت هم خانواده استفاده شود. چون هردو به معنی گرم کننده و تولید کننده گرما بکار می روند. در حالیکه چراغک در زبان فارسی به معنی چراغ کوچک تداعی کننده چراغ تولید کنند.»


کاربری بی‌نام دیگری پرسیده: «تیزر (teaser:آگهی تلویزیونی (تلویزیونش نباید فارسی بشه) اولتیماتوم (ultimatum):اتمام حجت (فارسیه دیگه؟!) پوینت (point): امتیاز (فارسیه؟!) فانتزی (fantasy): نامتعارف؛ غیرمعمولی؛ غیرضروری (به جز نا ش کدومش فارسیه؟) کپی‌رایت (copyright): حق نشر (ما فکر می کردیم حق نشر عربیه!)»


مازیار هم نوشته است: «یادمه چند سال پیش واسه اتوبوس و هلی کوپتر و ... هم معادل سازی شده بود. اصلا" استفاده ای هم شد؟ بعدش الان "حق نشر" فارسیه ؟ به نظرم شما اگه تونستین واژه "پارسی" رو که بخاطر "پ" نداشتن عربها تبدیل شده به "فارسی" جا بندازین خیلی بهتر از این کارهاست : زبان پارسی، خلیج پارس، استان پارس، ...»

یا آیدین که می‌گوید: « من یه چیزی رو متوجه نمیشم، لطفا راهنمایی کنین اینکه فرهنگستان زبان فارسی در صدد عربی سازی واژه های انگلیسی و فرانسوی(غربی) هست یا ...؟ "اتمام حجت" دو واژه عربی جایگزین یک واژه انگلیسی شده "آگهی تلویزیونی" تلویزیون آیا فارسی هست؟ "حق نشر" دو واژه عربی "نامتعارف؛ غیرمعمولی؛ غیرضروری" همگی واژه های عربی هستند "امتیاز" واژه عربی است.»

محمد هم همین نظر را دارد و می‌نویسد: « شوربختانه فرهنگستان زبان و ادب پارسی واژگان عربی و بد آهنگ را جایگزین واژگان انگلیسی می کند که پارسی را به سوی نابودی می کشاند و دیگر این که برابر سازی برای واژگان بیگانه بسیار دیر هنگام انجام می شود و هنگامی برابر را بیرون می دهند که واژه ی بیگانه جا افتاده است.»

سما هم می‌نویسد: «حالا یکی باید بشینه عربیا رو فارسی کنه! عجب بساطی!»

 

شام درازلقمه می‌خوری یا خمیراک؟
عده‌ای هم با نگاهی طنز به این واژه‌ها سعی داشته‌اند ناکارآمدی فرهنگستان را در ساختن واژه‌های مناسب نشان دهند. مثلا کاربر بی‌نامی نوشته: «امشب می‌خوام برم رستوران نمیدونم کش لقمه بخورم یا درازلقمه یا خمیراک...» که کاربر دیگری به او جواب داده: «هیچ کدوم، برگک و ماست بخور».

کاربر بی‌نام دیگری نوشته: «اینارو ول کنی فردا معادل اسم ماه‌های میلادی رو هم بیرون میدن. مثلا ماه ژانویه معادل فارسی آن می‌شود: «اول ماه میلادینه» سایر ماه‌ها رو هم خودتون می تونید حدس بزنید.»


یا باربارا که با توجه به معادل کلمه فانتزی که غیرضروری اعلام شده می‌نویسد: «پس فیلم‌های فانتزی، فیلم‌های غیرضروری‌اند، دیگه از این ژانر فانتزی(غیر ضروری، غیرمعمول) فیلم نبینیم که وقت تلف کردنه.»

 

دیگر دیر شده است
کاربرانی هم هستند که اعتقاد دارند فرهنگستان خیلی دیر به یاد معادل‌سازی برای این واژه‌ها افتاده است. مثلا کاربر بی‌نامی نوشته: «تیزر: آگهی تلویزیونی. خب بنده خدا خود کلمه تلویزیون هم که خارجیه... بعدشم چقدر زود یادشون اومده که برای واکسن و فلاش تانک و ... جایگزین انتخاب کنند. آخه بعضی از این فن‌آوری‌ها در حال منسوخ شدن هستن!»

کاربر بی‌نام دیگری هم می‌نویسد: «یک واژه غریبه قبل از اینکه وارد یک فرهنگ بشه باید معادلش ساخته و ترویج بشه. نه وقتی بین مردم مرسوم شده و همه دارند ازش استفاده می کنن.»