بهمن دانايي*
اقتصاد بيمارگونه كشورمان در چندسال اخير فراز و نشيب‌هاي مختلفي را در چگونگي جمع‌آوري نقدينگي‌هاي سرگردان تجربه كرده و شاهد بوده‌ايم كه هر از چندگاهي اين نقدينگي كه از حجم بالايي هم برخوردار است به سمت‌وسوي معاملات خاص روانه شده و نابساماني‌هايي را نيز به‌همراه داشته است.
اما مسكن، سكه، ارز و سهام شركتهاي حاضر در بورس بيشترين جذب را در رقابت با ساير كالاها به خود اختصاص داده و در دادوستدهاي انجام شده، افراد قابل‌شماري برنده و تعداد بي‌شماري بازنده را به‌جاي گذارده است. شايد بتوان گفت كه يكي از قابل اعتمادترين اين دادوستدها كه قاعدتاً نبايد رنگ‌وبوي دلالي و پولشويي و قمار در آن ديده شود، معاملات سهام شركتهاي بورسي بوده كه اصولاً بايد بر اساس يكسري اطلاعات و آمار و ارقام برخواسته از صورت‌هاي مالي شركت‌ها صورت پذيرفته و خريداران و متقاضيان سهام، با چشم باز و براساس تحليل‌هاي مالي اقدام تا بيشترين سود و كمترين زيان نصيب آنان شود.
يكي از مهم‌ترين و اصلي‌ترين وظايف مسؤولين بورس اوراق بهادار، ارائه تحليل‌ها و شفاف‌سازي صحت و سقم ارقام ارائه شده از سوي شركتهاي مورد معامله است تا آن‌دسته از متقاضيان خريد سهام كه توانايي تجزيه و تحليل صورت‌هاي مالي را ندارند با طيب‌خاطر بيشتري به انجام معاملات در بورس و رونق بخشيدن به بازار سهام مبادرت ورزند.
آيا در بخش معاملات سهام شركتهاي قند به‌نظر نمي‌رسد كه عده‌اي با بازارسازي و استفاده از شيوه‌هاي دلالي، سودهاي كلاني را به جيب زده و عده زيادي از خريداران سهام شركتهاي قند را كه عمدتاً از اقشار كم‌درآمد و كارمندي و كارگري هستند به خاك سياه نشانده‌اند؟
آيا اين‌گونه عملكرد مسؤولين بورس منجر به سلب‌اعتماد مردم از سازمان مذكور نخواهد شد؟
اما در 15ماه گذشته يعني از فروردين 1390 تا خرداد 1391 فراز و فرود قيمت سهام كارخانه‌هاي قند در بازارسهام به‌صورت عجيبي درآمده و ازحالت عادي خارج شده و به‌همين دليل بايد دلايل و چرايي اين فراز و فرود بررسي شود.
داستان از اين قرار است كه در زمستان 1389 قيمت سهام اكثر شركت‌ها و كارخانه‌هاي قند در كف قيمتي بوده و گروهي از افراد اين سهام را در پايين‌ترين قيمت خريداري كردند. اما اواخر تابستان 1390 شايعه‌اي در بازار سهام پخش شد كه قرار است قيمت هر كيلوگرم شكر در سطح 1400 تا 1500 تومان تعيين شود.
اين شايعه با اقدام مسؤولان سازمان بورس اوراق بهادار همزمان شد كه مديران و صاحبان شركتهاي قند را دعوت كردند و از آنها خواستند باتوجه به وضع موجود بايد شاخص‌هايي كه نگاه خريداران سهام به آنهاست را بالا برده و به‌طور مثال از افزايش سود سهام شركت‌ها به علاقه‌مندان بورس اطلاع دهند. اين دعوت درحالي انجام شد كه مسؤولان اين سازمان از اعضاي هيأت‌مديره انجمن صنفي كارخانه‌هاي قندوشكر كه آمار و اطلاعات دقيق براي ارزيابي وضع صنعت در اختيار داشتند دعوت نكرده و نظرخواهي نيز نكردند.
شايعه‌سازي و برخي رفتار و اقدام‌ها درباره روزگار خوش سهام شركتهاي قندي، راه را براي افزايش قيمت سهام شركت هموار و روند فزاينده قيمت سهام آنها آغاز شد. درحالي كه در بازار واقعي اتفاق مهمي رخ نداده بود و عرضه و تقاضاي شكر و حتي بازار جهاني با دگرگوني عمده‌اي مواجه نشده بود، در آبان و آذر 1390، شاهد اوج‌گيري قيمت سهام شركتهاي قندي بوديم كه در همان زمان نيز درباره حبابي بودن اين قيمت‌ها توسط كارشناسان نكات قابل تأملي ارايه شد.
با اين همه، قيمت سهام شركتهاي قندي در اسفند 1390 به اوج رسيد. در اين وضعيت بود كه كاهش تعرفه شكر نيز در دستوركار قرار گرفت و بازار نيز نشان داد كه اتفاقي مهم نيفتاده است و به‌همين دليل از شروع سال 1391، قيمت سهام شركتهاي قند روندي كاهنده و با شتاب را آغاز كردند. همان‌طور كه در جدول حاضر در اين صفحه مشاهده مي‌شود، قيمت سهام شركت قند اصفهان در فروردين 1390 معادل 12205 ريال بوده است كه با رشد شگفت‌انگيز 209 درصدي به 37793 ريال در اواخر 1390 رسيده است. اين افزايش حيرت‌انگيز قيمت سهام شركت يادشده با كاهش بهت‌آور 121 درصدي به 17065 ريال در خرداد 1391 رسيده است.
مثال جالب ديگر براساس ارقام جدول مربوط به شركت قند نيشابور است كه با رشد 957 درصدي از 1447 ريال در فروردين 1390 به 15295 ريال در اسفند همان سال رسيده است. افزايش 355 درصدي قيمت سهام شركت قزوين از فروردين 1390 تا اسفند همان سال و كاهش 140 درصدي قيمت سهام اين شركت در خرداد 1391 نيز نشان از غيرعادي بودن رشد و سقوط قيمت سهام شركتهاي قند است. درباره اين رويداد عجيب چندنكته را يادآور مي‌شوم كه خالي از فايده نيست:
1. رويداد غيرعادي فراز و فرود قيمت سهام شركتهاي يك صنعت در يك دوره كوتاه‌مدت اين پرسش را در ذهن ايجاد مي‌كند كه آيا سازمان بورس اوراق بهادار تهران وظيفه ندارد كه دقايق، ظرايف، اطلاعات، تحليل و تفسير واقعي از وضع و حال آن صنعت را به‌اطلاع فعالان بازار سهام برساند. عدم‌اطلاع‌رساني دقيق از حال و روز صنعت قند و بازار آن توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران و نگاه منفعلانه به اتفاق يادشده به‌معناي تأييد رويداد رخ‌داده در سهام شركتهاي قندي نيست؟ اگر قرار باشد كه سازمان بورس رفتاري منفعلانه به عرضه سهام و اطلاعات همه‌جانبه فعاليت‌هاي يك صنعت داشته باشد و تحليل دقيق ارايه ندهد، فايده و فلسفه وجودي آن چيست و چه كسي بايد پاسخگوي ضرر و زيان مردم باشد؟
2. وقتي مسؤولان سازمان بورس اوراق بهادار درباره تحولات غيرعادي قيمت سهام واحدهاي فعال در يك صنعت سكوت همراه با تأييد نسبي دارند، خريداران خرده‌پا و عادي با اعتماد به اين سازمان، متقاضي خريد سهام واحدهايي مي‌شوند كه قيمت آنها روند صعودي دارد.
در اين وضع غيرعادي رخ داده پرسش دوم اين است كه آيا مي‌توان تحليلي مبتني بر اطلاعات دقيق از برندگان و بازندگان بازار سهام شركتهاي قند در اين مدت ارايه كرد؟ چه كساني برنده شدند؟
گروه برنده كساني بودند كه سهام شركتهاي قند را در كف قيمت‌هاي موجود در بازار در فروردين 1390 خريداري و در اسفند همان سال در اوج قيمت‌ها فروختند.
بازندگان اين بازار( كه به احتمال قوي از خرده‌پاهاي بازار سهام به‌حساب مي‌آيند) ، كساني بودند كه در بهمن و اسفندماه 1390 و در بالاترين قيمت‌ها سهام خريداري و در خردادماه 1391 ناگزير به فروش سهام در قيمت‌هاي بسيار فروافتاده شده‌اند. اين اتفاق غيرعادي موجب مي‌شود كه اعتماد خريداران به سهام شركتهاي قند كاهش‌يافته و يا زايل شوند و هرگز براي خريد سهام شركتهاي فعال در اين صنعت اقدام نكنند. گروهي كه مي‌خواستند با سرمايه‌گذاري در يك صنعت قديمي و اساسي درآمد حلالي كسب كنند، در اين وضعيت اعتماد كمي به بازار سهام كارخانه‌هاي قند نشان داده و كار تأمين سرمايه براي آينده دشوار مي‌شود.
3. واقعيت اين است كه برخي مسؤولان مرتبط با توليد و واردات شكر از آشفته بازار پديدار شده در تحولات قيمت سهام شركتهاي قندي استفاده نادرست كرده و با تأكيد بر اينكه اين شركت‌ها سودآورند به مسؤولان بالاتر مي‌گويند كه مي‌توان واردات داشت.
اين اتفاق يك‌بار در سال 1385 رخ داد و مي‌تواند دوباره تكرار شود. اين گروه از مديران توجه ندارند كه به‌طور مثال سهام شركتهاي صنعت قند كه در روزها و هفته‌هايي جزو بهترين سهام‌ها بوده‌اند در وقتي ديگر كه همين روزهاست جزو بدترين سهام‌ها شده‌اند.
* دبير و عضو هيات مديره انجمن صنايع قند و شكر ايران
اقتصاد بيمارگونه كشورمان در چندسال اخير فراز و نشيب‌هاي مختلفي را در چگونگي جمع‌آوري نقدينگي‌هاي سرگردان تجربه كرده و شاهد بوده‌ايم كه هر از چندگاهي اين نقدينگي كه از حجم بالايي هم برخوردار است به سمت‌وسوي معاملات خاص روانه شده و نابساماني‌هايي را نيز به‌همراه داشته است.
اما مسكن، سكه، ارز و سهام شركتهاي حاضر در بورس بيشترين جذب را در رقابت با ساير كالاها به خود اختصاص داده و در دادوستدهاي انجام شده، افراد قابل‌شماري برنده و تعداد بي‌شماري بازنده را به‌جاي گذارده است. شايد بتوان گفت كه يكي از قابل اعتمادترين اين دادوستدها كه قاعدتاً نبايد رنگ‌وبوي دلالي و پولشويي و قمار در آن ديده شود، معاملات سهام شركتهاي بورسي بوده كه اصولاً بايد بر اساس يكسري اطلاعات و آمار و ارقام برخواسته از صورت‌هاي مالي شركت‌ها صورت پذيرفته و خريداران و متقاضيان سهام، با چشم باز و براساس تحليل‌هاي مالي اقدام تا بيشترين سود و كمترين زيان نصيب آنان شود.
يكي از مهم‌ترين و اصلي‌ترين وظايف مسؤولين بورس اوراق بهادار، ارائه تحليل‌ها و شفاف‌سازي صحت و سقم ارقام ارائه شده از سوي شركتهاي مورد معامله است تا آن‌دسته از متقاضيان خريد سهام كه توانايي تجزيه و تحليل صورت‌هاي مالي را ندارند با طيب‌خاطر بيشتري به انجام معاملات در بورس و رونق بخشيدن به بازار سهام مبادرت ورزند.
آيا در بخش معاملات سهام شركتهاي قند به‌نظر نمي‌رسد كه عده‌اي با بازارسازي و استفاده از شيوه‌هاي دلالي، سودهاي كلاني را به جيب زده و عده زيادي از خريداران سهام شركتهاي قند را كه عمدتاً از اقشار كم‌درآمد و كارمندي و كارگري هستند به خاك سياه نشانده‌اند؟
آيا اين‌گونه عملكرد مسؤولين بورس منجر به سلب‌اعتماد مردم از سازمان مذكور نخواهد شد؟
اما در 15ماه گذشته يعني از فروردين 1390 تا خرداد 1391 فراز و فرود قيمت سهام كارخانه‌هاي قند در بازارسهام به‌صورت عجيبي درآمده و ازحالت عادي خارج شده و به‌همين دليل بايد دلايل و چرايي اين فراز و فرود بررسي شود.
داستان از اين قرار است كه در زمستان 1389 قيمت سهام اكثر شركت‌ها و كارخانه‌هاي قند در كف قيمتي بوده و گروهي از افراد اين سهام را در پايين‌ترين قيمت خريداري كردند. اما اواخر تابستان 1390 شايعه‌اي در بازار سهام پخش شد كه قرار است قيمت هر كيلوگرم شكر در سطح 1400 تا 1500 تومان تعيين شود.
اين شايعه با اقدام مسؤولان سازمان بورس اوراق بهادار همزمان شد كه مديران و صاحبان شركتهاي قند را دعوت كردند و از آنها خواستند باتوجه به وضع موجود بايد شاخص‌هايي كه نگاه خريداران سهام به آنهاست را بالا برده و به‌طور مثال از افزايش سود سهام شركت‌ها به علاقه‌مندان بورس اطلاع دهند. اين دعوت درحالي انجام شد كه مسؤولان اين سازمان از اعضاي هيأت‌مديره انجمن صنفي كارخانه‌هاي قندوشكر كه آمار و اطلاعات دقيق براي ارزيابي وضع صنعت در اختيار داشتند دعوت نكرده و نظرخواهي نيز نكردند.
شايعه‌سازي و برخي رفتار و اقدام‌ها درباره روزگار خوش سهام شركتهاي قندي، راه را براي افزايش قيمت سهام شركت هموار و روند فزاينده قيمت سهام آنها آغاز شد. درحالي كه در بازار واقعي اتفاق مهمي رخ نداده بود و عرضه و تقاضاي شكر و حتي بازار جهاني با دگرگوني عمده‌اي مواجه نشده بود، در آبان و آذر 1390، شاهد اوج‌گيري قيمت سهام شركتهاي قندي بوديم كه در همان زمان نيز درباره حبابي بودن اين قيمت‌ها توسط كارشناسان نكات قابل تأملي ارايه شد.
با اين همه، قيمت سهام شركتهاي قندي در اسفند 1390 به اوج رسيد. در اين وضعيت بود كه كاهش تعرفه شكر نيز در دستوركار قرار گرفت و بازار نيز نشان داد كه اتفاقي مهم نيفتاده است و به‌همين دليل از شروع سال 1391، قيمت سهام شركتهاي قند روندي كاهنده و با شتاب را آغاز كردند. همان‌طور كه در جدول حاضر در اين صفحه مشاهده مي‌شود، قيمت سهام شركت قند اصفهان در فروردين 1390 معادل 12205 ريال بوده است كه با رشد شگفت‌انگيز 209 درصدي به 37793 ريال در اواخر 1390 رسيده است. اين افزايش حيرت‌انگيز قيمت سهام شركت يادشده با كاهش بهت‌آور 121 درصدي به 17065 ريال در خرداد 1391 رسيده است.
مثال جالب ديگر براساس ارقام جدول مربوط به شركت قند نيشابور است كه با رشد 957 درصدي از 1447 ريال در فروردين 1390 به 15295 ريال در اسفند همان سال رسيده است. افزايش 355 درصدي قيمت سهام شركت قزوين از فروردين 1390 تا اسفند همان سال و كاهش 140 درصدي قيمت سهام اين شركت در خرداد 1391 نيز نشان از غيرعادي بودن رشد و سقوط قيمت سهام شركتهاي قند است. درباره اين رويداد عجيب چندنكته را يادآور مي‌شوم كه خالي از فايده نيست:
1. رويداد غيرعادي فراز و فرود قيمت سهام شركتهاي يك صنعت در يك دوره كوتاه‌مدت اين پرسش را در ذهن ايجاد مي‌كند كه آيا سازمان بورس اوراق بهادار تهران وظيفه ندارد كه دقايق، ظرايف، اطلاعات، تحليل و تفسير واقعي از وضع و حال آن صنعت را به‌اطلاع فعالان بازار سهام برساند. عدم‌اطلاع‌رساني دقيق از حال و روز صنعت قند و بازار آن توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران و نگاه منفعلانه به اتفاق يادشده به‌معناي تأييد رويداد رخ‌داده در سهام شركتهاي قندي نيست؟ اگر قرار باشد كه سازمان بورس رفتاري منفعلانه به عرضه سهام و اطلاعات همه‌جانبه فعاليت‌هاي يك صنعت داشته باشد و تحليل دقيق ارايه ندهد، فايده و فلسفه وجودي آن چيست و چه كسي بايد پاسخگوي ضرر و زيان مردم باشد؟
2. وقتي مسؤولان سازمان بورس اوراق بهادار درباره تحولات غيرعادي قيمت سهام واحدهاي فعال در يك صنعت سكوت همراه با تأييد نسبي دارند، خريداران خرده‌پا و عادي با اعتماد به اين سازمان، متقاضي خريد سهام واحدهايي مي‌شوند كه قيمت آنها روند صعودي دارد.
در اين وضع غيرعادي رخ داده پرسش دوم اين است كه آيا مي‌توان تحليلي مبتني بر اطلاعات دقيق از برندگان و بازندگان بازار سهام شركتهاي قند در اين مدت ارايه كرد؟ چه كساني برنده شدند؟
گروه برنده كساني بودند كه سهام شركتهاي قند را در كف قيمت‌هاي موجود در بازار در فروردين 1390 خريداري و در اسفند همان سال در اوج قيمت‌ها فروختند.
بازندگان اين بازار( كه به احتمال قوي از خرده‌پاهاي بازار سهام به‌حساب مي‌آيند) ، كساني بودند كه در بهمن و اسفندماه 1390 و در بالاترين قيمت‌ها سهام خريداري و در خردادماه 1391 ناگزير به فروش سهام در قيمت‌هاي بسيار فروافتاده شده‌اند. اين اتفاق غيرعادي موجب مي‌شود كه اعتماد خريداران به سهام شركتهاي قند كاهش‌يافته و يا زايل شوند و هرگز براي خريد سهام شركتهاي فعال در اين صنعت اقدام نكنند. گروهي كه مي‌خواستند با سرمايه‌گذاري در يك صنعت قديمي و اساسي درآمد حلالي كسب كنند، در اين وضعيت اعتماد كمي به بازار سهام كارخانه‌هاي قند نشان داده و كار تأمين سرمايه براي آينده دشوار مي‌شود.
3. واقعيت اين است كه برخي مسؤولان مرتبط با توليد و واردات شكر از آشفته بازار پديدار شده در تحولات قيمت سهام شركتهاي قندي استفاده نادرست كرده و با تأكيد بر اينكه اين شركت‌ها سودآورند به مسؤولان بالاتر مي‌گويند كه مي‌توان واردات داشت.
اين اتفاق يك‌بار در سال 1385 رخ داد و مي‌تواند دوباره تكرار شود. اين گروه از مديران توجه ندارند كه به‌طور مثال سهام شركتهاي صنعت قند كه در روزها و هفته‌هايي جزو بهترين سهام‌ها بوده‌اند در وقتي ديگر كه همين روزهاست جزو بدترين سهام‌ها شده‌اند.
* دبير و عضو هيات مديره انجمن صنايع قند و شكر ايران
وضعيت معاملات سهام شركت هاي قند از فروردين 90 تا خرداد 91
| رديف | نام شركت | بهاي هر سهم در فروردين 90 (ريال) | بهاي هر سهم در اسفند90 (بالاترين) (ريال) | درصد افزايش تا پايان 90 | بهاي هر سهم در خرداد 91 | درصد كاهش از پايان 90 تا خرداد 91 |
| 1 | اصفهان | 12205 | 37793 | 210 | 17065 | 121 |
| 2 | پيرانشهر | 5548 | 25626 | 362 | 7618 | 236 |
| 3 | فريمان | 1762 | 7526 | 327 | 3434 | 119 |
| 4 | تربت جام | 1242 | 7608 | 513 | 5215 | 46 |
| 5 | شاهرود | 1875 | 10253 | 447 | 4356 | 135 |
| 6 | شهد خوي | 7120 | 18871 | 165 | 10441 | 81 |
| 7 | لرستان | 4177 | 44430 | 964 | 20450 | 117 |
| 8 | شيرين خراسان | 2815 | 10029 | 256 | 4444 | 126 |
| 9 | قزوين | 1907 | 8689 | 356 | 3624 | 140 |
| 10 | مرودشت | 6985 | 24078 | 245 | 19147 | 26 |
| 11 | نقش جهان | 16462 | 24231 | 47 | 11185 | 117 |
| 12 | نيشابور | 1447 | 15295 | 957 | 11134 | 37 |
| 13 | هكمتان | 5416 | 19723 | 264 | 13273 | 49 |
نظر شما