نوشین جمشیدی
کارشناس تغذیه و رژیم درمانی
این روزها در انتخاب غذایی خانواده‌ها، انواع و اقسام آب‌معدنی‌ها به شدت جای خود را باز کرده‌اند، به طوری که حتی با بررسی افرادی که از میادین میوه و تره‌بار هر روزه خرید می‌کنند و به اصطلاح تازه‌خوری را در صدر انتخاب‌های غذایی خود قرار داده‌اند، باکس‌های شش تایی انواع آب معدنی خانواده به چشم می‌خورد. واقعا چه ضرورتی ایجاب کرده که طی سال‌های اخیر با توجه به قابل شرب بودن آب لوله‌کشی در بیشتر نقاط کشور آب معدنی‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شوند؟
در این گزارش سعی شده تا با انتقال نظریه‌های مختلف از متخصص و کارشناس تغذیه گرفته تا پزشک متخصص و رییس یک آزمایشگاه صنایع غذایی قضاوت را برعهده خوانندگان هوشمند مجله «اقتصاد سبز» بگذاریم.
پیش از هر چیز لازم است محتویات به نسبت مشترک موجود در آب معدنی‌ها را بررسی کنیم: کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، بیکربنات، سولفات، نیترات، فلوئور، سیلیس و PH که بسته به محل استخراج آب معدنی این مشخصه‌ها متفاوت است.
اما آنچه که این روزها به عنوان یک نگرانی در مورد بسیاری از مواد غذایی مطرح می‌شود مربوط به نیترات‌هاست.
نیترات علاوه بر اینکه در آب‌های آلوده به میزان فراوان به چشم می‌خورد در بسیاری از مواد مصرفی روزانه ما اعم از فرآورده‌های پروتئینی، دسته‌ای از مواد غذایی کنسروی به عنوان نگهدارنده و در سبزی‌هایی مثل اسفناج، کرفس و جعفری و آشامیدنی‌هایی چون آب معدنی و آب شرب شهری به طور طبیعی وجود دارد.
هرچند که سازمان بهداشت جهانی مقدار مجاز نیترات آب آشامیدنی را 50 میلی‌گرم بر لیتر بر حسب نیتروژن و برای اطفال حدود 15 میلی‌گرم بر لیتر اعلام کرده است، اما باید با مروری بر فهرست آب و غذای مصرفی در روز از این حد فراتر نرفت.
با آغاز فصل گرما شائبه‌هایی نیز در مورد سلامت مصرف آب معدنی‌ها و میزان نیترات در آنها شدت یافته و نگرانی‌هایی را در بین مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است.
در این رابطه دکتر ابراهیم جوان، دبیر انجمن مسوولان آزمایشگاه‌های غذا و دارو در کشور در گفت‌وگو با «اقتصاد سبز» در مورد زیان‌های نیترات و احتمال آلودگی بیش از حد آب‌های معدنی به این ماده اظهار داشت: مصرف نیترات بیش از حد مجاز عارضه‌ای به نام «مت هموگلوبینمی» ایجاد می‌کند.
در این عارضه آهن دو ظرفیتی به آهن سه ظرفیتی تبدیل می‌شود که توانایی حمل اکسیژن را کاهش داده و حتی منجر به مرگ خواهد شد.
وی افزود: این آسیب در کودکان که هموگلوبین نارس دارند شدیدتر خواهد بود.
وی گفت: هرچه مقادیر نیترات در آب بالاتر باشد یعنی محل آلودگی به آب نزدیک‌تر بوده و هرچه میزان نیترات پایین‌تر باشد به معنای دور بودن آب از محل آلودگی است.
وی کودهای شیمیایی حاوی انواع نیترات‌های سدیم، پتاسیم و آمونیوم و آبیاری مزارع کشاورزی به ویژه گیاهانی مانند جعفری، کرفس، برگ چغندر و اسفناج و و روان شدن آب آبیاری به جاهای دیگر را از عوامل آلوده شدن آب‌ها اعلام کرد.
دکتر جوان میزان نیترات (NO3) مجاز در آب‌های معدنی و آب‌های آشامیدنی بسته‌بندی شده را 50 پی.پی.ام و همچنین میزان نیتریت (NO2) مجاز در آب معدنی را دوصدم پی.پی.ام و در آب آشامیدنی شهری لوله‌کشی سه پی.پی.ام ذکر کرد و افزود: از آنجا که منشاء آب معدنی از منابع چشمه است احتمال فزونی نیترات و نیتریت در آنها کمتر است.
دکتر جوان در ادامه سخنان خود هشدار داد: در صورتی که شرکت‌های آب معدنی از چشمه منبع نداشته باشند باید تقاضای بهره‌برداری از چاه را ارایه کنند و به محض اینکه منبع تامین آب، چاه شد باید شرکت‌ها نام آب آشامیدنی را برروی برچسب‌ها ذکر کنند نه آب معدنی را.
وی چنین اظهارهای غیرواقعی را برای آب معدنیهای بدون شناسه از معضلاتی ذکر کرد که مصرف‌کنندگان باید به آن توجه داشته باشند.
این کارشناس اجرای طرح "PMS" (Post Marketing Sample) یا نمونه‌برداری بعد از فروش را از اقداماتی ذکر کرد که به تازگی با دستور وزارت بهداشت و توسط خود شرکت‌ها انجام شده و باعث کنترل دایم وضعیت بهداشتی آب‌های معدنی است.
وی مصرف آب معدنیهای دارای مجوز وزارت بهداشت را کاملا مناسب و بی‌خطر ذکر کرد.
دکتر مظهری، متخصص علوم تغذیه و رژیم درمانی نیز در این باره اظهار داشت: بسیاری از مردم تصور می‌کنند که جوشاندن آب شرب بهترین روش سالم‌سازی آب است در صورتی که جوشاندن آب نمی‌تواند بسیاری از املاح آن را از بین ببرد به ویژه اینکه نیترات با جوشاندن آب از بین نمی‌رود.
این متخصص تغذیه با بیان اینکه اضافه نیترات‌ها در ترکیب با موادی به نام آمین‌ها تبدیل به ترکیباتی به نام نیتروز آمین می‌شوند که عامل سرطان‌زایی در دستگاه گوارش هستند، تاکید کرد: مصرف آب معدنیهای دارای مجوز می‌تواند این نگرانی را تا حدود زیادی برطرف کند.
اما یک متخصص کودکان مصرف آب دارای نیترات بالا در کودکان به ویژه کودکان زیر شش ماه را باعث ایجاد کم‌خونی‌های مقاوم به درمان ذکر کرد و افزود: حتی شیرخشک نوزادان هم نباید با آب حاوی نیترات بالا تهیه شود.
در این بین عده‌ای از جمله دست‌اندرکاران تولید دستگاه‌های تصفیه و فیلتر آب ادعای جالب‌تری در مورد آب معدنی دارند و آن این است که املاح آب معدنی باعث رسوب در کلیه شده و عوارضی ایجاد می‌کنند.
هرچند که کارشناسان تغذیه نیز معتقدند در صورت دریافت بیش از حد املاح ممکن است این خطر وجود داشته باشد اما با کنترل میزان املاح دریافتی می‌توان این خطر را از بین برد.
از سویی تحقیقات نشان داده است که در صورت رسیدن غلظت نیترات به مقدار بحرانی بیماری‌هایی مانند سرطان، ناقص‌الخلقه بودن نوزادان، بزرگ شدن غده تیروئید و التهاب غدد لنفاوی به وجود می‌آید و در کنار آن تحقیقات دیگری هم دال بر ارتباط مستقیم کاهش خطرات آلودگی به نیترات در افراد، با مصرف مقادیر بالای ویتامین C به اثبات رسیده است.
نتیجه اینکه تنها 4/9 درصد از کل آب موجود در کره زمین برای بشر قابل مصرف است که 68 درصد آن یعنی حدود (3/3 درصد از کل) آب‌های زیرزمینی هستند.
این آب‌های زیرزمینی در مجاورت با آلاینده‌هایی چون کودهای شیمیایی نیتراته و یا سموم دفع آفات نباتی می‌توانند آلوده شوند و حتی برخی از چشمه‌ها یا رودخانه‌ها در مسیر فاضلاب‌های شهری و صنعتی هستند و کانال‌های فاضلاب هم خطر نشت فاضلاب را به سفره‌های زیرزمینی آب افزایش می‌دهند که تمام این فاکتورها می‌تواند تهدیدکننده سلامت آب‌ها اعم از لوله‌کشی و بسته‌بندی و معدنی باشند.
بنابراین نخستین راه‌حل، کنترل کودها و سموم دفع آفات نباتی در مجاورت با منابع آب است که در این رابطه خوشبختانه در حال حاضر امکان ارزیابی و آنالیز 80 نوع سم در کشور فراهم شده است. این در حالی است که در سایر نقاط دنیا این عدد به 200 مورد رسیده است.
دومین راه‌حل اعتماد به آمارهای وزارت بهداشت است. همان طور که چندی پیش آمارهایی از افزایش میزان نیترات به بالاتر از سطح استاندارد در نقاطی از تهران گزارش شده و توزیع رایگان آب معدنی هم در این مناطق صورت گرفته بود.
سومین راه‌حل کنترل دایم منابع آب‌های معدنی و بسته‌بندی است چرا که هنوز برخی از شرکت‌های آب معدنی با اسامی فریبنده آب چاه را به جای چشمه به کار می‌برند و به جای آب آشامیدنی نام آب معدنی را به برچسب‌های خود می‌چسبانند.
بنابراین امیدواریم با تمهیدات دولت امکان استفاده از آب شرب سالم و یا آب‌های آشامیدنی بسته‌بندی شده و آب معدنیهای دارای مجوز در تمام کشور به ویژه در مناطق مشکوک به املاح مضر فراهم شود.
منبع: اقتصاد سبز
کارشناس تغذیه و رژیم درمانی
این روزها در انتخاب غذایی خانواده‌ها، انواع و اقسام آب‌معدنی‌ها به شدت جای خود را باز کرده‌اند، به طوری که حتی با بررسی افرادی که از میادین میوه و تره‌بار هر روزه خرید می‌کنند و به اصطلاح تازه‌خوری را در صدر انتخاب‌های غذایی خود قرار داده‌اند، باکس‌های شش تایی انواع آب معدنی خانواده به چشم می‌خورد. واقعا چه ضرورتی ایجاب کرده که طی سال‌های اخیر با توجه به قابل شرب بودن آب لوله‌کشی در بیشتر نقاط کشور آب معدنی‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شوند؟
در این گزارش سعی شده تا با انتقال نظریه‌های مختلف از متخصص و کارشناس تغذیه گرفته تا پزشک متخصص و رییس یک آزمایشگاه صنایع غذایی قضاوت را برعهده خوانندگان هوشمند مجله «اقتصاد سبز» بگذاریم.
پیش از هر چیز لازم است محتویات به نسبت مشترک موجود در آب معدنی‌ها را بررسی کنیم: کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، بیکربنات، سولفات، نیترات، فلوئور، سیلیس و PH که بسته به محل استخراج آب معدنی این مشخصه‌ها متفاوت است.
اما آنچه که این روزها به عنوان یک نگرانی در مورد بسیاری از مواد غذایی مطرح می‌شود مربوط به نیترات‌هاست.
نیترات علاوه بر اینکه در آب‌های آلوده به میزان فراوان به چشم می‌خورد در بسیاری از مواد مصرفی روزانه ما اعم از فرآورده‌های پروتئینی، دسته‌ای از مواد غذایی کنسروی به عنوان نگهدارنده و در سبزی‌هایی مثل اسفناج، کرفس و جعفری و آشامیدنی‌هایی چون آب معدنی و آب شرب شهری به طور طبیعی وجود دارد.
هرچند که سازمان بهداشت جهانی مقدار مجاز نیترات آب آشامیدنی را 50 میلی‌گرم بر لیتر بر حسب نیتروژن و برای اطفال حدود 15 میلی‌گرم بر لیتر اعلام کرده است، اما باید با مروری بر فهرست آب و غذای مصرفی در روز از این حد فراتر نرفت.
با آغاز فصل گرما شائبه‌هایی نیز در مورد سلامت مصرف آب معدنی‌ها و میزان نیترات در آنها شدت یافته و نگرانی‌هایی را در بین مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است.
در این رابطه دکتر ابراهیم جوان، دبیر انجمن مسوولان آزمایشگاه‌های غذا و دارو در کشور در گفت‌وگو با «اقتصاد سبز» در مورد زیان‌های نیترات و احتمال آلودگی بیش از حد آب‌های معدنی به این ماده اظهار داشت: مصرف نیترات بیش از حد مجاز عارضه‌ای به نام «مت هموگلوبینمی» ایجاد می‌کند.
در این عارضه آهن دو ظرفیتی به آهن سه ظرفیتی تبدیل می‌شود که توانایی حمل اکسیژن را کاهش داده و حتی منجر به مرگ خواهد شد.
وی افزود: این آسیب در کودکان که هموگلوبین نارس دارند شدیدتر خواهد بود.
وی گفت: هرچه مقادیر نیترات در آب بالاتر باشد یعنی محل آلودگی به آب نزدیک‌تر بوده و هرچه میزان نیترات پایین‌تر باشد به معنای دور بودن آب از محل آلودگی است.
وی کودهای شیمیایی حاوی انواع نیترات‌های سدیم، پتاسیم و آمونیوم و آبیاری مزارع کشاورزی به ویژه گیاهانی مانند جعفری، کرفس، برگ چغندر و اسفناج و و روان شدن آب آبیاری به جاهای دیگر را از عوامل آلوده شدن آب‌ها اعلام کرد.
دکتر جوان میزان نیترات (NO3) مجاز در آب‌های معدنی و آب‌های آشامیدنی بسته‌بندی شده را 50 پی.پی.ام و همچنین میزان نیتریت (NO2) مجاز در آب معدنی را دوصدم پی.پی.ام و در آب آشامیدنی شهری لوله‌کشی سه پی.پی.ام ذکر کرد و افزود: از آنجا که منشاء آب معدنی از منابع چشمه است احتمال فزونی نیترات و نیتریت در آنها کمتر است.
دکتر جوان در ادامه سخنان خود هشدار داد: در صورتی که شرکت‌های آب معدنی از چشمه منبع نداشته باشند باید تقاضای بهره‌برداری از چاه را ارایه کنند و به محض اینکه منبع تامین آب، چاه شد باید شرکت‌ها نام آب آشامیدنی را برروی برچسب‌ها ذکر کنند نه آب معدنی را.
وی چنین اظهارهای غیرواقعی را برای آب معدنیهای بدون شناسه از معضلاتی ذکر کرد که مصرف‌کنندگان باید به آن توجه داشته باشند.
این کارشناس اجرای طرح "PMS" (Post Marketing Sample) یا نمونه‌برداری بعد از فروش را از اقداماتی ذکر کرد که به تازگی با دستور وزارت بهداشت و توسط خود شرکت‌ها انجام شده و باعث کنترل دایم وضعیت بهداشتی آب‌های معدنی است.
وی مصرف آب معدنیهای دارای مجوز وزارت بهداشت را کاملا مناسب و بی‌خطر ذکر کرد.
دکتر مظهری، متخصص علوم تغذیه و رژیم درمانی نیز در این باره اظهار داشت: بسیاری از مردم تصور می‌کنند که جوشاندن آب شرب بهترین روش سالم‌سازی آب است در صورتی که جوشاندن آب نمی‌تواند بسیاری از املاح آن را از بین ببرد به ویژه اینکه نیترات با جوشاندن آب از بین نمی‌رود.
این متخصص تغذیه با بیان اینکه اضافه نیترات‌ها در ترکیب با موادی به نام آمین‌ها تبدیل به ترکیباتی به نام نیتروز آمین می‌شوند که عامل سرطان‌زایی در دستگاه گوارش هستند، تاکید کرد: مصرف آب معدنیهای دارای مجوز می‌تواند این نگرانی را تا حدود زیادی برطرف کند.
اما یک متخصص کودکان مصرف آب دارای نیترات بالا در کودکان به ویژه کودکان زیر شش ماه را باعث ایجاد کم‌خونی‌های مقاوم به درمان ذکر کرد و افزود: حتی شیرخشک نوزادان هم نباید با آب حاوی نیترات بالا تهیه شود.
در این بین عده‌ای از جمله دست‌اندرکاران تولید دستگاه‌های تصفیه و فیلتر آب ادعای جالب‌تری در مورد آب معدنی دارند و آن این است که املاح آب معدنی باعث رسوب در کلیه شده و عوارضی ایجاد می‌کنند.
هرچند که کارشناسان تغذیه نیز معتقدند در صورت دریافت بیش از حد املاح ممکن است این خطر وجود داشته باشد اما با کنترل میزان املاح دریافتی می‌توان این خطر را از بین برد.
از سویی تحقیقات نشان داده است که در صورت رسیدن غلظت نیترات به مقدار بحرانی بیماری‌هایی مانند سرطان، ناقص‌الخلقه بودن نوزادان، بزرگ شدن غده تیروئید و التهاب غدد لنفاوی به وجود می‌آید و در کنار آن تحقیقات دیگری هم دال بر ارتباط مستقیم کاهش خطرات آلودگی به نیترات در افراد، با مصرف مقادیر بالای ویتامین C به اثبات رسیده است.
نتیجه اینکه تنها 4/9 درصد از کل آب موجود در کره زمین برای بشر قابل مصرف است که 68 درصد آن یعنی حدود (3/3 درصد از کل) آب‌های زیرزمینی هستند.
این آب‌های زیرزمینی در مجاورت با آلاینده‌هایی چون کودهای شیمیایی نیتراته و یا سموم دفع آفات نباتی می‌توانند آلوده شوند و حتی برخی از چشمه‌ها یا رودخانه‌ها در مسیر فاضلاب‌های شهری و صنعتی هستند و کانال‌های فاضلاب هم خطر نشت فاضلاب را به سفره‌های زیرزمینی آب افزایش می‌دهند که تمام این فاکتورها می‌تواند تهدیدکننده سلامت آب‌ها اعم از لوله‌کشی و بسته‌بندی و معدنی باشند.
بنابراین نخستین راه‌حل، کنترل کودها و سموم دفع آفات نباتی در مجاورت با منابع آب است که در این رابطه خوشبختانه در حال حاضر امکان ارزیابی و آنالیز 80 نوع سم در کشور فراهم شده است. این در حالی است که در سایر نقاط دنیا این عدد به 200 مورد رسیده است.
دومین راه‌حل اعتماد به آمارهای وزارت بهداشت است. همان طور که چندی پیش آمارهایی از افزایش میزان نیترات به بالاتر از سطح استاندارد در نقاطی از تهران گزارش شده و توزیع رایگان آب معدنی هم در این مناطق صورت گرفته بود.
سومین راه‌حل کنترل دایم منابع آب‌های معدنی و بسته‌بندی است چرا که هنوز برخی از شرکت‌های آب معدنی با اسامی فریبنده آب چاه را به جای چشمه به کار می‌برند و به جای آب آشامیدنی نام آب معدنی را به برچسب‌های خود می‌چسبانند.
بنابراین امیدواریم با تمهیدات دولت امکان استفاده از آب شرب سالم و یا آب‌های آشامیدنی بسته‌بندی شده و آب معدنیهای دارای مجوز در تمام کشور به ویژه در مناطق مشکوک به املاح مضر فراهم شود.
منبع: اقتصاد سبز
نظر شما