ارسلان قاسمی رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون ایران
جشنواره ملی پسته با هدف توسعه و افزایش صادرات، برندسازی و تبیین راهکارها برای افزایش عملکرد و فرآوری پسته در دامغان برگزار شد و در آیین اختتامیه این جشنواره وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه پیش‌بینی میشود امسال ۳۰۰ هزار تن پسته خشک در کشور تولید شود، گفت: ۱۰۰ هزار تن از پسته‌های تولیدی به کشورهای خارجی صادر میشود که یک و نیم میلیون دلار ارزآوری خواهد داشت.
به این بهانه وضعیت تولید و صادرات پسته ایران، محصولی که از نظر اقتصادی بسیار با اهمیت است و از آن به عنوان طلای سبز یاد شده و در بین محصولات باغبانی، به عنوان یک محصول استراتژیک، جایگاه ویژه ای دارد، را مرور میکنیم.
در دنیای سراسر رقابت امروز، موفقیت هر ملت در گرو درک و شناخت از امکانات موجود و بهره گیری بهینه از آنها به منظور رشد و توسعه بیشتر در همه ابعاد و زمینه هاست و این امر مهم در کشور ما ایران نیز که سالیان دراز است تکیه بردرآمدهای نفتی داشته، بسیار ضروری و حیاتی به نظر میرسد. جامعه ای که میخواهد بر پای خویش بایستد و استقلال خود را در جهان امروز حفظ کند نیاز به درآمد از منابع و امکانات دیگری دارد که باید شناخته شوند و به منظور رشد و توسعه آنها برنامه‌ریزی و سرمایه گذاری و اقدامات موثری را انجام دهند و از درآمد ناشی از این محصولات که زاییده خلاقیت های فردی و اجتماعی است استفاده نماید. این امر مهم در درجه اول به تحقیق در مورد شناخت منابع، موانع و امکانات و در درجه دوم به برنامه ریزی برای دستیابی به بهره وری بالاتر و اقدام سریع تر در به انجام رساندن این برنامه ها، نیاز دارد.
از طرفی صادرات، در حالی که عملکرد شرکت از جمله حجم فروش، سهم بازار، سودآوری و موقعیت رقابتی را بهبود می بخشد روی سطوحی از استخدام، درآمدهای ارزی، توسعه صنعتی و رفاه ملی هم به طور مثبت تأثیر میگذارد. با توسعه جهانی شدن و ادغام اقتصادی در میان کشورها، صادرات یکی از مهمترین استراتژیهای بین المللی کردن شرکتها و اقتصادها ملی شد. مدیران شرکتها برای رقابت در بازارهای داخلی و همچنین خارجی باید مسائل و موانع متعدد صادراتی و نتایج آنها را روی توسعه صادراتی شرکت درک کنند. این مساله برای سیاستگذاران هم به منظور اتخاذ برخی اقدامات برای حذف یا حداقل کاهش آثار آنها دارای اهمیت است.
در گذشته نه چندان دور، تنها ایران به عنوان یکه تاز تولید و صادرات پسته شناخته می شد. اما امروزه، مانند بسیاری از کالاهای صادراتی دیگر، شاهد یک رقابت جهانی در تولید و صادرات پسته هستیم. با بررسی شرکای اصلی تجاری خارجی ایران متوجه می شویم که علاوه بر ایران، از مهمترین کشورهای جهان که در عرصه تولید پسته و صادرات آن فعالیت جدی دارند، می توان به کشورهای ایران، آمریکا، ترکیه، آلمان و افغانستان اشاره کرد. از لحاظ میزان واردات هم، کشورهای آلمان، ایتالیا، هند، فرانسه، عربستان و امارات هر کدام از بزرگ ترین واردکنندگان یا مصرف کنندگان مغز پسته محسوب می شوند. ناگفته نماند در سال های اخیر با ورود آمریکا به بازار این محصول، یک رقابت جدی فی مابین بین ایران و آمریکا ایجاد شده است. یکی از برتری های ایران در صادرات پسته، موقعیت جغرافیایی کشور است. کشور ما به واسطه موقعیت خاصی که در حوزه حمل و نقل بین المللی دارد و به علت واقع شدن در یک چهارراه اقتصادی و گردشگری، به راحتی می تواند پتانسیل بازار آسیای شرقی به خصوص بازار کشور چین را از آن خود کند.
شایان ذکر است که از لحاظ کیفیت، پسته صادراتی ایران با سایر کشورها تفاوت زیادی دارد. چیزی که بسیاری از توزیع کنندگان عمده اروپایی هم آن را تأیید می کنند این است که چون بذر و نهال اولین پسته های کاشته شده در آمریکا از ایران گرفته شده است، پسته ایران و آمریکا از یک نژاد هستند اما پسته ایرانی طعم بهتری دارد. پسته کالیفرنیا در واقع از یک گیاه ماده (کرمان) و یک گیاه نر (پیترز) گرفته شده است و در سال های اخیر، تولید آن به شدت افزایش یافته است. البته در طول این سال ها تنوع ارقام مورد کشت در آمریکا تغییر چندانی نکرده است که همین امر می تواند یک فرصت برای تولید پسته صادراتی ایران باشد.
بر اساس آمارهای منتشره سطح زیر کشت پسته در ایران را در سال۱۳۹۶ بیش از ۴۷۹ هزار هکتار بود. در سال ۱۴۰۲ سطح زیر کشت پسته به ۵۵۹.۷ هزار هکتار افزایش یافته است استان کرمان با مجموع بیش از ۷۰ درصد محصول کل کشور را تولید و به عنوان مهمترین منطقه پسته کاری ایران و دنیا محسوب میشود و شهرستان دامغان نیز با دارا بودن ۱۷ هزار هکتار باغ پسته از دیگر مهمترین مناطق تولید پسته ایران است و استان های یزد، خراسان رضوی، فارس، سمنان، سیستان و بلوچستان، قزوین، مرکزی، اصفهان و قم به عنوان سایر استانهای پسته خیز ایران شناخته میشوند.
امریکا، ایران، هلند، آلمان و بلژیک از تولیدکنندگان اصلی پسته در جهان به شمار می آیند. آمارها نشان میدهد، در میان پنج کشور اصلی تولیدکننده پسته در دنیا، ایران از نظر سطح زیرکشت، فاصله معناداری با سایر رقبای خود دارد. تولید پسته از ۳۱۷.۵ هزار تن در سال ۱۳۹۶ به ۴۳۹.۵ هزار تن در سال ۱۴۰۲ رسیده است و از سال ۱۳۹۰ تولید پسته، روند صعودی را پیموده است.
ماخذ:آمار نامه منتشره وزارت جهاد کشاورزی
پسته یکی از مزیتهای اصلی بخش کشاورزی و به عنوان محصول برتر تولیدی کشور در بازارهای جهانی است که با صادرات سالانه آن ارزآوری بالایی برای کشور رقم میخورد. بطوری که در سالهای اخیر بطور متوسط ۳ درصد از سهم صادرات غیرنفتی و ۲۰ درصد از سهم صادرات محصولات کشاورزی و غذایی کشور متعلق به پسته بوده است. وجود ارقام متنوع و تجاری،کیفیت مطلوب پسته ایران،بالا بودن نسبت مغز به پوست، بینظیر بودن و قابلیت بالای برشتگی به دلیل وجود حد بهینه درصد چربی،طعم بی بدیل و بی رقیب و تجارت پذیری بالا وگرایش ذائقه کشورها به پسته تولیدی ایران،را از جمله مزیتهای این محصول ویژه کشاورزی کشور برشمرد.
ماخذ:آمار منتشره گمرک ج.ا.ایران
به استناد آمار گمرک ده کشور هدف صادرات پسته در سال ۱۴۰۲ عبارتند از چین، هند ،فدراسیون روسیه، امارات متحده عربی،ترکیه و آلمان و قرقیزستان، پاکستان و عراق و قزاقستان می باشند.
ماخذ:آمار منتشره گمرک ج.ا.ایران
محصول پسته از نظر اقتصادی بسیار با اهمیت است، بطوری که از آن به عنوان طلای سبز یاد می شود و در بین محصولات باغبانی، به عنوان یک محصول استراتژیک، جایگاه ویژه ای دارد. کشاورزی ایران در جهان با محصول پسته شناخته شده، و این محصول ، جزء مهم ترین کاال های صادرات غیرنفتی ایران است. پسته از قدیم جزء اقلام صادراتی ایران بوده و همچنان نیز به طور سنتی صادر می شود . با این حال ، وضعیت صادراتی پسته نیاز به بررسی دارد، تا مشخص شود که با تغییرات ساختار تجارت جهانی در طی سال های گذشته، صادرات پسته به چه نحوی تغییر یافته است . با توجه به افزایش رقابت در عرصه تجارت و برنامه ریزی مدون کشورهای رقیب ، چون آمریکا ، در تولید و صادرات پسته، سوال این است که آیا باز می توانیم برای مهم ترین کالای صادرات غیر نفتی، بی محابا و بدون استراتژی مشخص صادراتی ، عمل کنیم ؟
این مطالعه ، به بررسی سوال فوق می پردازد تا یک راه کار مناسب برای حل مشکلات آینده صادرات پسته ایران پیدا کند. با توجه به این که صادرات کالاهای کشاورزی، متولی مشخصی ندارد، لذا طراحی یک استراتژی مشخص کلان برای همسو کردن تصمیمات و عملکردهای دستگاه های ذیربط، لازم و ضروری به نظر می رسد. لذا انجام این پژوهش از سویی موجب غنی شدن منابع علمی در ارتباط با صادرات غیر نفتی شده و از سویی موجب بهبود صادرات پسته ایران در شرایط تحریم خواهد شد. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی موانع صادرات پسته صورت می پذیرد.
مسائل صادراتی میتوانند به صورت محدودیتهای نگرشی، ساختاری، عملیاتی و سایر محدودیتهایی تعریف شوند که توانایی یک شرکت را برای اجرا، توسعه یا تداوم عملیات بین المللی به تعویق میاندازند. مطالعات متعددی روی مسائل صادراتی از جوانب مختلف تمرکز کرده و متدلوژیهای متفاوتی را به کار برده اند. موانع صادراتی میتوانند به صورت خارجی و داخلی طبقه بندی شوند.
چالش های صادراتی:
نتایج نشان داد ۷ عامل بیشترین تاثیر گذاری در موانع صادرات پسته فله ایران دارند به ترتیب عبارتند از: وجود رقبایی مانند چین و آمریکا، که رتبه اول را در موانع صادرات پسته فله ایران دارد و سپس متغیر تحریم ها و کاهش مشتریان در رتبه دوم و متغیر کمبود آب، در رتبه سوم اهمیت و مشکلات دریافت وجه کالا از خریدار در رتبه چهارم اهمیت، و سرمازدگی فصلی در رتبه پنجم اهمیت قرار دارند و متغیر عدم حمایت مالی دولت و بانک ها در رتبه ششم و عدم ثبات نرخ ارز جهت قیمت گذاری در رتبه هفتم اهمیت قرار دارند.
دامغان:
استان سمنان با بیش از ۵۳ هزار بهره‌بردار، سالانه در مجموع بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی شامل زراعی، باغی، دام و طیور و آبزیان تولید می‌کند که بخش عمده‌ای از این تولیدات مازاد بر نیاز مردم استان سمنان است. از کل گستره بخش کشاورزی استان سمنان ۸۷ هزار هکتار بخش زراعی، ۷۰ هزار هکتار باغ و ۴۰ هزار هکتار آیش است. تولیدات بخش زراعی استان سمنان سالانه ۹۲۰ هزار تن و میزان محصولات باغی سالانه ۴۸۰ هزار تن است و سالانه بیش از ۲۹۰ هزار تن نیز انواع محصولات دامی در استان سمنان تولید میشود. بیش از ۵۰ درصد از گستره استان سمنان به میزان پنج و ۲ دهم میلیون هکتار نواحی بیابانی است و ۳۵۰ هزار هکتار را جنگل و سه و هشت دهم میلیون هکتار را مرتع شامل می شود. از ۹ و هفت دهم میلیون هکتار گستره استان سمنان ۱۹۸ هزار هکتار اراضی کشاورزی است
شهرستان دامغان در قلب استان سمنان ۱۶ هزار و ۹۰۰ هکتار باغ پسته در مناطق مختلف با ارقام بومی و غیربومی سازگار با ایجاد باغ‌های استاندارد دارد که از این میزان ۱۵ هزار هکتار باغ مثمر است. دامغان از نقاط پسته‌خیز کشور محسوب می شود و طی سالهای گذشته با وجود کم آبی حاکم بر کشاورزی کشور، توسعه باغ ها به صورت برنامه‌ریزی شده انجام شد که نشان از افزایش سرمایه‌گذاری هدفمند در این زمینه دارد. این شهرستان دارای ۱۷ هزار هکتار باغ پسته است و کار برداشت این محصول از سطح ۱۵ هزار هکتار باغ بارده آغاز شده است . احمد آقایی، خنجری، فندقی، عباسعلی و اکبری از مهمترین ارقام پسته‌های تولیدی دامغان است ۵۰ درصد پسته‌های برداشت شده به صورت تازه خوری ومابقی در ۱۳۶ واحد فرآوری وخشک میشود .پیش بینی میشود امسال بیش از ۴۵ هزار تن پسته ازباغ های شهرستان دامغان برداشت شود که این رقم نسبت به پارسال ۲۵ درصد افزایش دارد.
گردش مالی از فروش و فرآوری پسته دامغان سالانه ۶۰ هزار میلیارد ریال برآورد میشود. بازگشت سریع سرمایه یکی از انگیزه های اصلی کشاورزان و باغداران دامغانی برای پسته به صورت تازه است و به منظور ترغیب کشاورزان برای پرهیز از خام‌فروشی و بهره گیری از صنایع تبدیلی و فرآوری، این جشنواره در دوره‌های مختلف برنامه های علمی و تشویقی درنظر گرفته است.
نظر شما