جناب وزیر، تولید دانه های روغنی سراب یا واقعیت؟

فرشاد قوشچی - استادیار دانشگاه و مدیر مسئول مجله کشاورزی و توسعه پایدار

جناب آقای نیکبخت وزیر جهاد کشاورزی در دیداری از حوزه معاونت زراعت اظهار کردند که: (در صورت حمایت از کشت کلزا و افزایش سطح زیر کشت به ۵۰۰ هزار هکتار، ۳۰ درصد روغن مورد نیاز در داخل کشور تامین می شود). در این ارتباط مطابق آمار رسمی موجود که توسط وزارت جهادکشاورزی ارائه می شود به چند نکته مهم لازم است توجه شود. با توجه به خصوصیات زراعی دانه های روغنی و مطابق آخرین داده ها در سال ۱۴۰۰، حدود ۸۰ درصد زراعت دانه های روغنی بصورت کشت آبی است. در همین سال مجموع سطح زیر کشت محصولات آبی کشور برابر با ۵.۶ میلیون هکتار بوده است. محصولاتی چون غلات، گیاهان صنعتی، علوفه ای و دانه های روغنی که برای تامین نیاز داخلی، در بسیاری از آنها کشور وابسته به واردات است. از طرفی نگاهی به آمار ۲۰ سال گذشته تولید دانه های روغنی در ایران نشان می دهد که به رغم تمام برنامه های وزارت جهاد کشاورزی جهت افزایش تولید و ترویج این محصولات و به ویژه تمرکز به روی گیاه کلزا، با آماری متغیر و پر نوسان در تولید روبرو بوده که در نهایت تنها ۱۰ درصد نیازهای مصرفی روغن از تولید داخل تامین شده است. از طرفی به نظر کارشناسان با وجود دانه های روغنی دیگری نظیر آفتابگردان، سویا و کنجد که از لحاظ شرایط آب و هوایی مستعد کشت در مناطق زیادی از کشور هستند تمرکز و توجه به روی کشت کلزا که زراعت آن دارای مخالفانی نیز هست چندان شایسته نمی باشد. ساده ترین دلیل هم آن است که از نظر اقلیمی نواحی خشک و با رطوبت نسبی کم به دلیل مشکل ریزش غلاف ها مساعد کشت کلزا نبوده یا آنکه در بسیاری از مناطق دانه کلزا به دلیل وزن اندک و توانایی پراکنش فراوان در مزارع محصولات دیگر، یک علف هرز محسوب می شود که برای مقابله با آن نیاز به صرف هزینه، زمان و نیروی انسانی است. در مقابل سویا به دلیل نیاز فراوان کشور هم در تولید روغن خوراکی و هم برای جیره غذایی دام و طیور و  از سویی دیگر به علت سازگاری اقلیمی مناسبی که با وجود ارقام متنوع از بسیار زودرس تا دیررس دارد، لااقل می تواند همگام با کلزا در برنامه های توسعه کشت مورد توجه قرار گیرد. هر چند درصد روغن موجود در دانه سویا کمتر از کلزا می باشد، اما سویا علاوه بر روغن به دلیل پروتئین بالا مصارف متعدد دیگری دارد که کلزا از آن بی بهره است. مطابق آمار سال زراعی ۸۶-۱۳۸۵ کل سطح زیر کشت دانه های روغنی ۳۲۵ هزار هکتار بوده که ۱۶۹ هزار هکتار از آن مربوط به کلزا می باشد و از کل تولید دانه های روغنی حدود ۱۸۰ هزار تن روغن استحصال شده است. نگاهی به آمار سال زراعی ۹۳-۱۳۹۲ نشان می دهد آمار مذکور نوسان چشمگیری داشته و به ۲۱۷ هزار هکتار کاهش یافته که ۸۲ هزار هکتار به کشت کلزا اختصاص داشته است و میزان روغن حاصله از این مقدار هم کمی بیش از ۱۰۰ هزارتن می باشد. با توجه به نیاز سالانه روغن خوراکی کشور که حدود۱.۶ تا ۱.۷ میلیون تن برآورد می شود حتی اگر مطابق گفته وزیر محترم سطح زیر کشت به ۵۰۰ هزار هکتار هم افزایش یابد که با توجه به شرایط پیش گفته و وضعیت اراضی آبی موجود در ایران و کشت سایر محصولات به شیوه کنونی بعید بوده و منطقی به نظر نمی رسد، میزان تولید روغن داخلی با میانگین عملکرد ۱۹۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلوگرم در هکتار کلزا به حدود ۹۵۰ هزارتن دانه بالغ شده که می توان نزدیک به ۳۰۰ هزار تن روغن از آن استحصال کرد. در بهترین حالت این میزان از تولید نیاز ۱۷ تا ۱۸ درصد روغن کشور را تامین خواهد نمود. این در حالی ست که تمام کشت دانه های روغنی کشور به کلزا اختصاص داده شود،  مطابق آخرین آمار (سال زراعی ۴۰۰-۱۳۹۹)  کل سطح زیر کشت دانه های روغنی ۲۶۴ هزار هکتار بوده که از آن میان ۱۸۴ هزار هکتار به کلزا اختصاص داشته است. در همین سال میزان سطح زیر کشت سویا تنها ۲۶ هزار هکتار بوده در صورتی که در سال زراعی ۸۶-۱۳۸۵ سطح زیر کشت سویا ۷۴ هزار هکتار گزارش شده است. بنابراین لازم است وزیر محترم از مشاورانی بهره گیرد که اطلاعات کارشناسی شده و صحیح را به ایشان منتقل نمایند و برنامه های آتی را به صورت منطقی، منطبق بر واقعیات موجود زراعی ایران و هدفمند طراحی کرده و از اعلام داده هایی که سوال برانگیز است اجتناب نمایند.
 

کد خبر 54101

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
3 + 0 =