چندی پیش، نایب رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی در گفت وگو با ایلنا به این نکته اشاره کرد که ترک‌ها با هدف حفظ منابع آبی خود میزان کشت هندوانه را کاهش داده اند و از این‌رو میزان صادرات هندوانه از ایران به ترکیه شدت گرفته است. فارغ از اینکه این خبر صحت داشته باشد، بحث صادرات محصولات پر آب بری مانند هندوانه سال‌هاست که مورد مناقشه قرار گرفته است. البته به رغم وقوع خشکسالی‌های پی در پی و نیز تشدید تنش آبی در کشور، ظاهرا الگوی کشت و تجارت محصولات کشاورزی در ایران هنوز بدون تغییر باقی مانده است. اما پرسشی که سیاستگذاران باید به آن پاسخ دهند آن است که با وضعیت کنونی دسترسی به آب در کشور و اخباری که هر روزه از کاهش منابع سدها منتشر می‌شود، آیا قرار نیست، تغییری در سیاست‌ها و برنامه‌های حوزه کشاورزی که سهم مصرف آب در آن حدود85 تا 90 درصد کل مصرف سالانه کشور است، ایجاد شود؟
در همین رابطه، سرپرست سابق وزارت جهاد کشاورزی، بازنگری در سیاست‌های تولیدی و تجاری بخش کشاورزی برای کاهش مصرف آب را یک ضرورت می‌خواند و بر ضرورت تغییر سیاست‌ها، برنامه‌ها وحمایت‌ها تاکید می‌کند.
عباس کشاورز با اشاره به وقوع عدم تعادل در آب‌های زیرزمینی و سطحی و همچنین تغییرات اقلیمی که منجر به بروز مشکلاتی در تامین آب در کشور شده است، گفت: طی سالیان گذشته، در سطح کشور حدود 130 میلیارد متر مکعب بیشتر، از منابع آب زیرزمینی برداشت شده و این رفتار به عدم تعادل در این ذخایر و نیز مشکلات دیگری از جمله فرونشست منجر شده است. بنابراین باید در برداشت از این منابع صرفه جویی صورت گیرد.
او افزود: دومین مساله این است که در این سال‌ها، حق‌آبه‌های زیست‌محیطی به تالاب‌ها، رودخانه‌ها و دریاچه‌های داخلی به میزان کافی اختصاص نیافته و این بسترها نیز در معرض خشک شدن قرار گرفته‌اند؛چنانکه اکنون پدیده ریزگردها، محصول نادیده گرفتن این حق‌آبه‌هاست. از طرفی، تغییر اقلیم هم به کم‌آبی در کشور دامن زده‌است. بنابراین، در آینده، آب کمتری برای کشاورزی وجود خواهد داشت و این بخش باید در جهت کاهش تقاضای آب حرکت کند. برای دستیابی به این هدف باید کلیه رفتارهای گذشته تغییر کرده و در سیاست، برنامه، حمایت، تکنولوژی، سرمایه و تحقیقات باید تجدید نظر صورت گیرد.
کشاورز سپس به برخی راهکارها برای کاهش مصرف آب اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین اقدامات برای کاهش مصرف آب در این بخش آن است که در تعداد محصولاتی که باید در داخل تولید شود، بازنگری شده یا کشت آنها در داخل محدود شود. برای مثال، سیاست‌ها باید به سمت و سویی سوق پیدا کند که کشت برنج تنها در گیلان و مازندران صورت گیرد. در عین حال باید فصل کشت برخی محصولات تغییر کند. برای مثال، چغندر بهاره، آب زیادی مصرف می‌کند و برای کاهش مصرف آب در این بخش باید، زمان کشت چغندر از تابستان به پاییز تغییر کند؛در این صورت، مصرف آب کشت این محصول به یک سوم کاهش می‌یابد. همچنین لازم است، الگوی مصرف علوفه نیز تغییر کند. علوفه کشور اکنون متکی به یونجه بوده و یونجه محصولی پرآب بر است. بنابراین حتما باید محصولات علوفه‌ای کم آب‌بر به کشاورزان معرفی شود.
او در ادامه، آبیاری میکرو و توسعه کشاورزی گلخانه‌ای را از دیگر راهکارهای کاهش مصرف آب معرفی کرد و گفت:باید تولید محصولات سبزی، صیفی، جالیزی و حتی باغات به سوی کشت گلخانه‌ای و تکنیک‌های جدید کشت نظیر تولید روی پشته‌های بلند هدایت شود. بنابراین بسته متنوع و شناخته شده‌ای از راهکارها وجود دارد و بررسی‌های ما نشان می‌دهد که اجرای این سیاست‌ها شدنی است. اما هرچه توجه به این مساله به تعویق بیفتد، اجرای راهکارها دشوارتر خواهد بود.
او در ادامه از ضرورت اتخاذ تدابیری برای کنترل مصرف آب از طریق سیاست‌های تجاری سخن گفت و افزود: بخش کشاورزی در دنیا امروزه به تعابیری نظیر آب مجازی یا ردپای آب دست یافته است و این تعابیر این مساله را مورد توجه قرار می‌دهد که هر کیلوگرم صادرات یا واردات از یک کالا، معادل چه میزان آب است؟ بنابراین اگر کشور در حوزه تامین آب با کمبود مواجه است باید در تجارت محصولات کشاورزی هم تجدید نظر صورت گیرد. به این معنا که محصولاتی پر آب‌بر وارد شده و محصولات کم آب‌بر صادر شود. در واقع، ملاک انتخاب کالاهای وارداتی و صادراتی باید میزان مصرف آب باشد.
نظر شما